Celem niniejszej pracy jest
przedstawić stanowisko Kościoła w sprawie żydowskiej i niebezpieczeństwa
żydowskiego w dawnej, przedrozbiorowej Polsce na podstawie źródeł ustawodawstwa
Kościoła Polskiego, będącego zarazem wykonaniem odpowiednich konstytucji
papieskich, dekretów i kanonów powszechnego prawa kościelnego.
Niebezpieczeństwo żydowskie
zawsze było aktualne w całym świecie chrześcijańskim, a szczególnie w Polsce,
gdzie, podobnie jak dziś tak i dawniej, poprzez całe dzieje naszego bytu
państwowego i narodowego, było ono zawsze, w porównaniu do innych krajów,
państw i narodów, stosunkowo najgroźniejsze.
Kościół od wieków w tej
sprawie tak ważnej i zawsze aktualnej zabierał niejednokrotnie głos i wydał
cały szereg przepisów prawnych nie tylko w celu pozyskania żydów dla Wiary
Chrystusowej i zapewnienia należytej opieki żydom już nawróconym, ale również i
dla obrony ludności chrześcijańskiej przed złym i gorszącym wpływem żydostwa.
Dzisiaj, kiedy zdrowy odruch
obrony przed zalewem i niebezpieczeństwem żydowskim wśród społeczeństw
chrześcijańskich także i w naszym narodzie coraz bardziej budzi się, wzrasta i
z dniem każdym wzmaga na siłach, poznanie przepisów kościelnych minionej
przeszłości o żydach pozwoli nam w pracy nad odżydzeniem naszego kraju kroczyć
pewną i utartą od wieków drogą nauki Kościoła, który przecież powołany jest
przede wszystkim do wskazywania ludzkości środków zaradczych i obronnych
przeciwko grożącym jej zbawieniu niebezpieczeństwom, zwłaszcza ze strony żydów,
zapamiętałych wrogów Kościoła, wiary, moralności i kultury chrześcijańskiej.
Tym bardziej zaś opracowanie
tego zagadnienia na podstawie całokształtu zbiorów konstytucji synodalnych i
źródeł ustawodawstwa Kościoła Polskiego staje się obecnie konieczne, że od
pewnego czasu coraz częściej zajmuje się nim i prasa periodyczna, która
niejednokrotnie powołuje się na różne uchwały synodalne synodów polskich w
kwestii żydowskiej, ale nie zawsze ściśle i zgodnie z treścią samych źródeł, z
których czerpie.
Materiał źródłowy, na którym
opiera się niniejsza praca, stanowią konstytucje synodalne i listy pasterskie
biskupów polskich, drukowane oddzielnie lub w zbiorowych wydawnictwach,
znajdujące się w Bibliotece im. XX. Zenona i Stanisława Chodyńskich we
Włocławku. Niektóre synody, należące do rzadszych druków, dostępne mi były
tylko w wiernych i pełnych odpisach, z egz. drukowanych, sporządzonych
staraniem XX. Chodyńskich (są to synody: chełmskie 1604, 1624, 1644, wileńskie
1633 i 1685, lwowski 1641, łucki 1621, płocki 1643 i przemyski 1723). Z
technicznych czysto względów, ponieważ niektóre synody nie mają nawet paginacji
lub podziału na rozdziały, cytuję zwykle ogólnie sam synod, a w wyjątkowych tylko
razach podaję dokładniejsze cytaty, zwłaszcza jeżeli jakiś synod jest więcej
obszernym zbiorem konstytucji lub został wydrukowany nie osobno, lecz w
zbiorowym wydawnictwie oraz w tych wypadkach, gdy powołuję się na przepisy
prawa Kościelnego Powszechnego, drukowane przy synodach polskich.