I. Pojęcie i podział.
Rozróżniamy post naturalny
(ieiunium naturale), polegający na
zupełnym wstrzymaniu się od jedzenia i picia, oraz kościelny (ieiunium
ecclesiasticum), polegający na wstrzymaniu się od pokarmów w granicach
przepisanych przez Kościół.
Kodeks [Prawa Kanonicznego] rozróżnia: a)
post jakościowy czyli wstrzymanie się od potraw mięsnych (abstinentia); b) post ilościowy czyli pożywanie do sytości raz dziennie (ieiunium);
c) post ścisły czyli
post ilościowy połączony z jakościowym (ieiunium et abstinentia).
1. Post jakościowy polega na
wstrzymaniu się od mięsa i rosołu (ius ex
carne); nie zabrania pożywania jaj,
nabiału i rozmaitych przypraw (condimenta) nawet z tłuszczu zwierzęcego
(kan. 1250).
Nie wolno pożywać mięsa, tj. tego
wszystkiego, co z natury swej, ze zwyczaju lub z powszechnego mniemania ludzi
zalicza się do mięsa; wolno natomiast jeść ryby oraz żyjątka o zimnej krwi,
które zwykły przebywać w wodzie, np. żaby, ślimaki, żółwie itp. Co się tyczy
pożywania mięsa ptaków wodnych, opinie autorów są podzielone; wobec tego należy
stosować się do zwyczaju danej okolicy.
Pod pojęcie mięsa podpada także krew,
mózg, szpik kości, słonina nietopiona oraz bulion i ekstrakty z mięsa.
Niedozwolone jest pożywanie rosołu.
Przez rosół należy rozumieć wodę, w której gotowane było mięso lub kości.
Wolno używać jakichkolwiek przypraw do potraw,
nawet z tłuszczów zwierzęcych, czyli tego
wszystkiego, co się w małej ilości dodaje do głównej potrawy, by ją uczynić
smaczniejszą. Dozwolone jest zatem używanie masła, łoju, sadła, smalcu, słoniny
stopionej itp.; drobne kawałeczki mięsa (skwarki), pozostałe po przetopieniu,
wolno spożyć razem z tłuszczem. Przepis o poście jakościowym obowiązuje sub
gravi [tj. pod grzechem ciężkim].
Moraliści są zdania, że spożycie potraw mięsnych do 20 gramów jest tylko
grzechem lekkim, ponad 60 gramów na pewno grzechem ciężkim (1).
2. Post ilościowy polega na jednorazowym posiłku do sytości
w ciągu dnia; nie zabrania wszelako rannego i wieczornego posiłku, przy którym
jednak co do ilości pokarmów przestrzegać należy przyjętych zwyczajów
miejscowych. Nie jest również wzbronione pożywanie potraw mięsnych i ryb przy
tym samym posiłku; wolno także brać posiłek do sytości wieczorem zamiast w
południe (kan. 1251) (2).
Post ilościowy nie zabrania spożywania
pokarmów mięsnych podczas posiłku do sytości. Natomiast przy posiłku rannym i
wieczornym wolno pożywać pokarmy mięsne tylko wtedy, jeżeli w jakiejś okolicy
panuje taki zwyczaj (3). W Polsce takiego zwyczaju nie było.
Zwyczaj, o którym mowa, nie jest to
zwyczaj prawny w ścisłym znaczeniu, formalny, lecz praktyka, powstała czy to na
podstawie zwyczaju prawnego czy też dyspensy lub przywileju (4).
Należy zachować zwyczaj powszechnie
panujący w tym miejscu na którym się aktualnie przebywa, a nie zwyczaj w
miejscu zamieszkania.
Kto nie jest obowiązany do zachowania
postu ilościowego (np. z powodu choroby, braku lub przekroczenia wieku) albo otrzymał
od niego dyspensę, może w dni wolne od postu jakościowego, np. w poniedziałki,
wtorki, środy i czwartki Wielkiego Postu, spożywać mięso przy każdym posiłku (5).
Przepis o poście ilościowym obowiązuje sub
gravi. Moraliści przyjmują, że na śniadanie wolno spożyć około 70 gramów a
na wieczerzę około
300 gramów stałych pokarmów; spożycie ilości pokarmów przekraczających 120
gramów w ciągu dnia poza przewidzianymi posiłkami uważają za grzech ciężki, bez
względu na to czy ilość ta została w ciągu dnia spożyta naraz czy też częściami
(6). Co do zachowania postu ilościowego można podać następującą
praktyczną wskazówkę: w dniu postu ilościowego lub ścisłego każdy
powinien na śniadanie i wieczerzę o tyle mniej spożyć pokarmów, żeby między dniem
postu a dniem zwykłym zachodziła naprawdę różnica, czyli żeby każdy odczuł
pewne umartwienie; do zachowania postu wystarcza ująć sobie jedną trzecią z
tego, co się zwykle na śniadanie lub wieczerzę spożywa.
3. Post ścisły polega na jednorazowym dziennie posiłku
do sytości oraz na wstrzymaniu się od potraw mięsnych; dlatego też, jeżeli
obowiązuje post ścisły, należy zachować przepisy odnoszące się zarówno do postu
ilościowego, jak i do postu jakościowego.
Kto otrzymał dyspensę tylko od postu
jakościowego, jest obowiązany do zachowania postu ilościowego; wolno mu zatem
pożywać mięso tylko przy jednorazowym posiłku do sytości. Kto jest zwolniony
tylko od postu ilościowego, zachować musi post jakościowy.
II. Dni postne.
l. Post jakościowy czyli wstrzymanie się od potraw mięsnych (lex solius
abstinentiae) obowiązuje we wszystkie piątki całego roku (kan. 1252 § l).
2. Post ścisły czyli tak co do ilości jak co do jakości zachować
należy: w środę popielcową, piątki i soboty Wielkiego
Postu, w Suche Dni, w Wigilię Zielonych Świąt i Bożego Narodzenia, oraz 7
grudnia (7) (kan. 1252 § 2).
3. Post ilościowy (ieiunium)
obowiązuje we wszystkie inne dni Wielkiego Postu, tj. w poniedziałki, wtorki,
środy (z wyjątkiem popielcowej i suchodniowej, kiedy obowiązuje post ścisły) i
czwartki (kan. 1252 § 3).
4. W niedziele i święta nakazane (festa
de praecepto), z wyjątkiem świąt przypadających w Wielkim Poście, post nie
obowiązuje; jeżeli wigilia przypadnie na niedzielę, to postu nie przenosi się
na sobotę (kan. 1252 § 4) (8). Wielki Post kończy się o północy z
Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę, a nie jak dotychczas, w Wielką Sobotę w
południe (9). Jeżeli w jakiejś miejscowości któreś ze świąt nakazanych
jest zniesione lub przeniesione na najbliższą niedzielę, post nie przestaje w tym dniu
obowiązywać (10). W niedziele wielkopostne nie ma postu; w
święta natomiast nakazane, przypadające w Wielkim Poście, post obowiązuje (11).
5. Powyższe przepisy nie zmieniają indultów
partykularnych, ślubów osób fizycznych czy moralnych, reguł i konstytucji
jakiegokolwiek zakonu lub zatwierdzonego stowarzyszenia tak mężczyzn jak
niewiast, prowadzących życie wspólne, nawet bez ślubów (kan. 1253).
III. Podmiot.
1. Post jakościowy czyli
wstrzymanie się od potraw mięsnych obowiązuje tych wszystkich, którzy ukończyli
siódmy rok życia (kan. 1254 § 1).
Ci jednak, którzy po ukończeniu siódmego roku życia
nie mają używania rozumu, nie są obowiązani do zachowania postu jakościowego
(zob. kan. 12).
2. Post ilościowy obowiązuje wszystkich, którzy
ukończyli 21 rok życia, a nie rozpoczęli jeszcze 60 roku (kan. 1254 § 2).
––––––––––
Ks. Franciszek Bączkowicz CM, Prawo Kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, T. II (wydanie trzecie uzupełnili i przygotowali do druku Ks. Józef Baron CM i ks. Władysław Stawinoga CM), Wydawnictwo Diecezjalne Św. Krzyża w Opolu 1958, ss. 420-424. (a)
Przypisy:
(1) Zob. Noldin, Summa theologiae moralis, II, n. 676; Jone, II, ad can. 1250.
(2) Vermeersch, De frustulo et coenula quadragesimali, w:
"Periodica" 1933, 60.
(3) Inaczej: Cocchi, V, n. 84; Grabowski, 496. Opierają się na
odpowiedzi Kom. Int. z 23 października 1919 (AAS, XI (1919), 480), która na
zapytanie, czy po wydaniu Kodeksu można bezpiecznie uczyć, że w dniach samego
postu jest dozwolone spożywać więcej razy dziennie potrawy mięsne,
odpowiedziała przecząco. Odpowiedź tę należy jednak rozumieć w ten sposób, że
na podstawie samego Kodeksu, bez uwzględnienia przyjętego zwyczaju, nie wolno w
dniach samego postu ilościowego spożywać więcej razy mięsa; Kodeks bowiem ani
nie zabrania ani nie przepisuje potraw mięsnych przy tym lekkim posiłku, lecz
odsyła do miejscowego zwyczaju. Zob. Vermeersch-Creusen, II, n. 566; Coronata, De
locis etc., n. 302.
(4) Vermeersch-Creusen, II, n. 556; Cocchi, V, n. 84.
(5) Vermeersch-Creusen, II, n. 556; Cocchi, V, n. 85. Zob.
także artykuł w "Gazecie Kościelnej",
1927, 149 nn.
(6) Zob. Noldin, II, n.679; Jone, II, ad can. 1250; Coronata, Institiones
iuris canonici, II, n. 826.
(7) Post ścisły przypadający na wigilię Wniebowzięcia Najświętszej
Maryi Panny został dekretem Kongregacji Soboru z 25 VII 1957, AAS, 49 (1957),
638, przeniesiony na 7 grudnia. – Kan. 1252 & 2 wśród dni, w które przypada
post ścisły, wylicza również wigilię Wszystkich Świętych. Ponieważ wigilia ta
została zniesiona dekretem Kongregacji Obrzędów z 23 marca 1955 (AAS, 47
(1955), 48), wygasł tym samym obowiązek zachowania przywiązanego do niej postu
ścisłego.
(8) Kom. Int., 24 XI 1920, AAS, 12 (1920), 576.
(9) C. Rit., 16 XI 1955, AAS, 47 (1955), 838, n. 10.
(10) Kom Int., 17 II 1918, AAS, 10 (1918), 170.
(11) Kom. Int., 24 XI 1920 AAS, 12 (1920), 576.
(a) Por. 1)
Ks. Dr Ignacy Grabowski, Prawo kanoniczne według nowego kodeksu.
2) Ks. Antoni Chmielowski, a) Nauka o poście. b) Nauka
o spowiedzi. c) Rozmyślania
o pokucie i jej warunkach.
3) Ks. Zygmunt Chełmicki, Ojców naszych Wiara Święta (mały katechizm).
4) Piotr kardynał Gasparri, Katechizm katolicki
(Catechismus catholicus).
5) Ks. Jakub Górka, Cześć Maryi. O pobudkach i środkach
nabożeństwa do Najświętszej Maryi Panny. a) Posty ku czci Matki Najświętszej.
b) Jałmużny
na cześć Maryi.
6) Kardynał Mercier, O umartwieniu chrześcijańskim.
7) O. Paweł Segneri SI, Kazania wielkopostne.
8) Bp Józef Sebastian Pelczar, List pasterski na Wielki
Post. O obowiązkach katolików w naszych czasach i o potrzebie organizacji
katolickiej.
Za: http://ultramontes.pl/o_postach.htm
