Norbert urodził się około 1080 r. w Nadrenii w znakomitej rodzinie.
Zgodnie z ówczesnym zwyczajem, kiedy Norbert był jeszcze chłopcem,
został mianowany kanonikiem w Xanten, by mógł pobierać pensję na swoje
utrzymanie. Niedługo potem przeniósł się do Kolonii, gdzie wychowywał
się i kształcił pod okiem ojca na dworze metropolity. Następnie został
przyjęty na zamek cesarza Henryka V. Prowadził tam życie świeckie. Po
pewnym czasie, wskutek zawirowań politycznych, opuścił dwór i wrócił do
Xanten. Wakowało wówczas biskupstwo w Cambrai. Cesarz zaofiarował je
Norbertowi, ale ten nie chciał go przyjąć bez zgody papieża.
W 1115 r. podczas burzy omal nie zginął od pioruna. Wydarzenie to
spowodowało zmianę jego życia. Wstąpił do benedyktynów w Siegburgu,
podejmując pokutę i modlitwę. Wyrzekł się godności i majątków
kościelnych. W opactwie otrzymał święcenia kapłańskie. Z polecenia
swojego biskupa musiał opuścić klasztor w Xanten i wrócić do diecezji.
Wszedł do kapituły biskupiej. Po pewnym czasie zrezygnował z
kanonickiego beneficjum w Xanten i udał się do Galii, gdzie przebywał w
tym czasie nowy papież, Gelazjusz II. Złożył mu hołd i uzyskał
zezwolenie na głoszenie kazań w całym Kościele (1119).
Norbert przemierzał odtąd miasta Galii, wzywając do pokuty i zmiany
obyczajów. Przecenił jednak swoje możliwości fizyczne: nadmierny wysiłek
tak go osłabił, że był bliski śmierci. Powrócił więc do Kolonii, jednak
nie sam, ale z towarzyszami, którzy przyłączyli się do niego.
Metropolita chciał organizującej się nowej rodzinie zakonnej przydzielić
pewien opustoszały klasztor. Norbert odmówił, gdyż chciał, by jego
duchowi synowie prowadzili apostolski tryb życia na wzór Pana Jezusa,
który nie miał stałego miejsca zamieszkania, kiedy głosił dobrą nowinę.
Przyjął zaofiarowane mu miejsce w Premontre.
Tu w roku 1121 Norbert w uroczystość Bożego Narodzenia wraz z 40 swymi
towarzyszami złożył uroczysty ślub oddania się apostolskiej pracy nad
reformą obyczajów kleru i wiernych. Bracia postanowili praktykować to,
do czego mieli zachęcać innych. Dlatego związali się wszyscy ślubem
ewangelicznego ubóstwa, czystości (celibatu) i posłuszeństwa
przełożonym. W taki to sposób Norbert o 100 lat uprzedził św. Dominika,
który swojemu zakonowi wytyczył podobne cele. Tak powstał zakon
Kanoników Regularnych Ścisłej Obserwy o popularnej nazwie norbertanów
(oficjalnie - premonstratensów, OPraem). Okazało się, że życie wspólne w
klasztorze miało jeszcze jeden pozytywny skutek dla pracy apostolskiej
nowej rodziny zakonnej: umożliwiało koordynację pracy i sprzyjało
wewnętrznemu doskonaleniu jej członków.
Około roku 1129 Norbert powrócił do Niemiec. Został arcybiskupem
Moguncji, gdzie pracował nad odnową Kościoła. Pełnił także obowiązki
kanclerza Rzeszy. Zasadniczość i surowość biskupa Norberta stały się
powodem rozruchów, a w konsekwencji opuszczenia przez niego miasta. Przy
końcu życia, widząc, że nie może sprawować dwóch ważnych funkcji:
przełożonego generalnego swojego zakonu i metropolity, w roku 1128
zrzekł się przełożeństwa w zakonie.
"Na tle gorliwej i owocnej pracy dla Kościoła cieniem kładzie się jego
stosunek do Polski" - pisał Henryk Fros SJ. Metropolici magdeburscy nie
mogli pogodzić się z tym, że w roku 1000 zaistniała w Polsce nowa
niezależna od nich metropolia w Gnieźnie. Korzystając z tego, że po
śmierci Bolesława Chrobrego pogaństwo wróciło do Polski i dokonało
straszliwych zniszczeń, wystarali się oni u papieży Benedykta IX
(1033-1048) i u św. Leona IX (1048-1054) o dokument, który wszystkie
biskupstwa polskie, łącznie z chwilowo nieistniejącą metropolią
gnieźnieńską, uzależniał od metropolii w Magdeburgu. Dzięki staraniom
króla Bolesława Śmiałego i św. Stanisława ze Szczepanowa papież św.
Grzegorz VII w roku 1075 przywrócił do istnienia metropolię w Gnieźnie i
zależne od niej diecezje.
Norbert jednak nadal wysuwał pretensje do jurysdykcji nad diecezjami w
Polsce, nie uznając metropolii w Gnieźnie. Mając za sobą poparcie
cesarza Lotara i papieża Innocentego II, wytoczył o to proces biskupom
polskim przed Stolicą Apostolską. Doszło do tego, że z okazji koronacji
cesarza Lotara II w Rzymie w roku 1133 Norbert sam podążył do Rzymu i
uzyskał bullę, która znosiła dla Gniezna tytuł metropolii, a diecezje
polskie uzależniała odtąd od metropolii magdeburskiej. Na szczęście
Norbert nie zdołał zrealizować swych zamiarów, gdyż zmarł w roku
następnym, a cesarz Lotar musiał się liczyć z silniejszym wówczas od
siebie Bolesławem Krzywoustym. Biskupi polscy także nie czekali, lecz za
pośrednictwem arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba ze Żnina wyjaśnili
dokładnie sprawę. Innocenty II wycofał swoją bullę w roku 1136, a na
ręce wspomnianego metropolity wydał nowy dokument, który arcybiskupom
gnieźnieńskim poręczał przysługujące im prawa.
Norbert zmarł 6 czerwca 1134 r. w Magdeburgu. Jego ciało złożono w
kościele norbertanów. Jego kult zatwierdził dopiero w roku 1582 papież
Grzegorz XIII, na cały zaś Kościół rozszerzył go papież Grzegorz XV w
roku 1621. Jest patronem Pragi, zakonu norbertanów, sióstr norbertanek
oraz wszystkich wspólnot jego imienia. Zakon norbertanów wydał kilku
świętych i błogosławionych, w tym Polkę, bł. Bronisławę.
W ikonografii św. Norbert jest ukazywany w stroju biskupim, w
mitrze, z krzyżem w dłoni. Jego atrybutami m. in. są: anioł z mitrą,
diabeł u stóp, gałązka palmy, kielich, model kościoła, monstrancja,
pająk.
