Węgierskie imię Jolenta (Johelet) jest tylko jedno w wykazach
hagiograficznych. Otrzymała to imię zapewne dla pamięci ciotki, królowej
aragońskiej (+ 1251). Sama Błogosławiona była najczęściej jednak
nazywana za życia Heleną. Według Jana Długosza imię Helena mieli nadać
Jolencie Polacy, a księżna chętnie je przyjęła.
Jolenta urodziła się w 1244 r. w Ostrzyhomiu jako ósme z rzędu dziecko
węgierskiego króla Beli IV i Marii z cesarskiego rodu Laskarisów. Z jej
najbliższej rodziny aż 4 osoby dostąpiły chwały ołtarzy: obie jej
siostry - bł. Kinga i św. Małgorzata Węgierska, ciotka - św. Elżbieta i
stryjenka - bł. Salomea.
Ówczesnym zwyczajem jako kilkuletnia dziewczynka Jolenta przybyła do
Krakowa na dwór swej siostry, bł. Kingi, żony Bolesława Wstydliwego, i
tu się wychowywała. Bela IV miał bowiem w planie wydać ją za kogoś z
książąt piastowskich. W 1256 r. zaręczył się z Jolentą książę kaliski,
Bolesław. Miała wówczas 12 lat, podczas gdy książę liczył wówczas lat
35. Uroczysty ślub odbył się jednak dopiero dwa lata później za
specjalną dyspensą papieską, gdy Jolenta miała lat 14. Ślubu udzielił
biskup krakowski, Prandota. Z małżeństwa tego urodziły się trzy córki:
Jadwiga, Elżbieta i Anna.
Jolenta była wzorową żoną i matką. Swoją postawą wywierała wielki wpływ
na otoczenie. W życie domowe wprowadziła klimat ładu, spokoju, szczerej
pobożności i miłości. Wpływ księżnej tak dalece udzielił się mężowi, że
potomność nadała mu przydomek Pobożnego. Jednak o jej udziale w zręcznej
polityce męża wiadomości nie mamy. W roku 1257 zmarł książę
Wielkopolski, Przemysł I, i prawem spadku cały ten obszar przeszedł pod
panowanie Bolesława. Kochający książę Bolesław wciągał do swoich rządów
także bł. Jolentę. W dokumentach podpisuje się nieraz sformułowaniem
"umiłowana małżonka, pani Jolenta". Książę okazał się nie tylko
doskonałym organizatorem i administratorem książęcych dzielnic kaliskiej
i wielkopolskiej, ale również dobrym opiekunem Kościoła. Sprowadził
franciszkanów do Kalisza, Gniezna, Obornik, Pyzdr i Śremu; uposażył w
trzy wsie klaryski w Zawichoście, gdzie ksienią była wówczas bł.
Salomea; powiększył także uposażenie cystersek w Ołoboku i benedyktynów w
Mogilnie. Czynił to nie bez udziału żony. Jolenta chętnie opiekowała
się także biednymi i chorymi.
Po śmierci męża w kwietniu 1279 r. i szwagra, męża bł. Kingi - Bolesława
Wstydliwego, zwolniona już od obowiązków rodzinnych, postanowiła oddać
się wyłącznie zbawieniu własnej duszy. Wraz z siostrą Kingą wstąpiła do
klasztoru klarysek w Starym Sączu. Po śmierci Kingi przeniosła się w
1284 r. do klarysek w Gnieźnie. Nie wiemy, czy piastowała urząd ksieni
(przełożonej), czy też wolała zostać zwykłą siostrą. Nekrolog z Lądu
podaje jako datę jej śmierci w opinii świętości dzień 17 czerwca 1298
roku. Jej grób zasłynął wkrótce łaskami i cudami i stał się miejscem
pielgrzymek.
Jolenta musiała jednak długo czekać na swojego hagiografa. Dopiero w
roku 1631 prymas polski, Jan Wężyk, wyznaczył komisję kanoniczną dla
kościelnego procesu. Wtedy też dokonano otwarcia jej grobowca i
przełożenia jej śmiertelnych szczątków do nowej trumienki. Zaczęto
prowadzić księgę łask. Pierwszy żywot Jolenty ukazał się dopiero w roku
1723. W 1775 r. generał franciszkanów wyznaczył osobnego prokuratora dla
sprawy tej beatyfikacji w osobie o. Franciszka Cybulskiego. Napisał on i
ogłosił drukiem Życie i cuda wielkiej sługi Bożej Jolenty.
Równocześnie król Stanisław August Poniatowski wniósł do Rzymu prośbę o
formalną beatyfikację. Odbyła się ona 14 czerwca 1827 r. Leon XII
wyznaczył na dzień święta Jolenty 17 czerwca (obecnie 15 czerwca). Na
skutek trudności, jakie stawiał ówczesny rząd pruski, uroczystości
beatyfikacyjne mogły się odbyć w Wielkopolsce dopiero w roku 1834. Z tej
okazji relikwie bł. Jolenty przeniesiono do kaplicy klarysek.
Jolenta jest patronką archidiecezji gnieźnieńskiej, Wielkopolski oraz miasta Kalisza.
W ikonografii bł. Jolanta przedstawiana jest w habicie klaryski. Czasami klęczy obok bł. Kingi.
