Damazy urodził się około 305 r. w Rzymie. Był synem Antoniusza,
rzymianina pochodzenia hiszpańskiego. Za papieża
Liberiusza (352-366) Damazy był diakonem i prezbiterem. Wraz z nim udał
się na wygnanie, na które papież został skazany przez ariańskiego
cesarza Konstansa. Po powrocie do Rzymu Damazy poparł antypapieża
Feliksa II. Śmierć Liberiusza spowodowała jednak krwawe zmagania o
godność papieską. Grupa zwolenników Liberiusza zgromadziła się w
bazylice juliańskiej, wybierając i konsekrując diakona Ursyna. Większość
kapłanów i wiernych opowiedziała się natomiast za Damazym. Doszło do
krwawych walk, Damazy zajął bazylikę na Lateranie i w 366 r. został
konsekrowany. W ciągu 18 lat pasterzowania (366-384) uczynił wiele
dobra.
Szerzyły się wtedy liczne herezje, m.in. arianizm, macedonianizm,
lucyferianizm, pryscylianizm i apolinaryzm. Błędy były nieraz tak
subtelne, że trzeba było być wybitnym teologiem, by odróżnić je od
prawdy. Błędnowiercy ponadto szukali zawsze oparcia u cesarzy. W swoich
10 listach do biskupów Wschodu Damazy wyjaśnił doktrynę katolicką wobec
ówczesnych herezji. Panował wówczas Teodozy I Wielki
(379-395), który ze względu na przyjaźń, jaką żywił do św. Ambrożego,
wspierał mocną ręką również papieża. Dla potępienia błędów i wyjaśnienia
nauki Kościoła papież zwołał dwa synody do Rzymu (371 i 374). Zezwolił
także na zwołanie II Soboru Powszechnego - do Konstantynopola w 381
roku, na którym 150 biskupów ze Wschodu potępiło wspomniane błędy. Sobór
ten postanowił także, że biskup Konstantynopola jako stolicy cesarskiej
posiada pierwszeństwo honorowe (bez jurysdykcji) zaraz po biskupie
Rzymu, ponieważ Konstantynopol jest "nowym Rzymem". Damazy nie
zaakceptował postanowień soboru.
Synod rzymski zwołany w 378 r. zwrócił się z prośbą do cesarza Gracjana
(375-383), by państwo udzieliło pomocy biskupom w wykonywaniu wyroków
kościelnych w Rzymie i Italii. Cesarz wyraził zgodę oraz uznał
zwierzchność sądowniczą biskupa Rzymu i odpowiedzialność biskupów tylko
przed kolegium biskupów, a nie przed władzą świecką. Dekret cesarski nie
uwolnił jednak papieża od jurysdykcji cesarza w przypadku przestępstw
kryminalnych. Synod wypowiedział się za wolnym wyborem papieża, z tym że
cesarz zastrzegł sobie prawo zatwierdzania wyboru.
W roku 382, na prośbę św. Ambrożego, Damazy zwołał do Rzymu synod w
nadziei zjednoczenia Wschodu i Zachodu we wszystkich kwestiach
religijnych. Niestety, biskupi wschodni zbojkotowali synod. Synod
ogłosił także oficjalnie prymat biskupa Rzymu, opierając się na prawie
sukcesji począwszy od św. Piotra. Rolę eksperta papieskiego na tym
synodzie odegrał św. Hieronim. Papież bardzo go poważał i dlatego
polecił mu przetłumaczenie Pisma świętego na język łaciński. Istniały
bowiem wówczas liczne tłumaczenia, lecz bardzo niedoskonałe. Papież
chciał ustalić jeden tekst, aby stał się on obowiązującym w Kościele
rzymskim. Hieronim w ciągu 30 lat wykonał to zadanie, tworząc tzw.
Wulgatę. Stała się ona urzędowym tekstem Kościoła.
Damazy był pierwszym papieżem, który nazwał biskupstwo rzymskie
Stolicą Apostolską. Rozwinął kancelarię papieską i przeprowadził reformy
w liturgii - za jego pontyfikatu łacina stała się głównym językiem
liturgii rzymskiej.
Dzięki wpływom papieża ogłoszony został edykt, uznający chrześcijaństwo
za religię państwową (28 lutego 380 r.). Damazy zajął się także sprawą
uporządkowania cmentarzy i grobów męczenników. Sam będąc poetą, na wielu
nagrobkach zostawił własne utwory. Do naszych czasów dochowało się ich
ok. 60, a było ich znacznie więcej. W ten sposób ocalił od zapomnienia
wielu świętych. Układał teksty, a na marmurze rył je Furius Dionisius
Philocalus. W tak zwanej Krypcie Papieży, wykutej na zlecenie Damazego w
katakumbach św. Kaliksta, napisał na końcu długiej inskrypcji:
"Pragnąłbym ja, Damazy, aby tutaj zostały pochowane moje szczątki, ale
lękam się, by nie zakłócać spokoju prochom Świętych". Faktycznie też
przygotował sobie miejsce na pochówek, w pokorze i dyskrecji, w miejscu
odosobnionym, wzdłuż via Ardeatina.
Zmarł 11 grudnia 384 r. Nie został pochowany w katakumbach. Jego
relikwie spoczywają w głównym ołtarzu kościoła San Lorenzo in Damaso,
który sam ufundował, prawdopodobnie na miejscu swojego rodzinnego domu. 1
września 1577 roku zostało odnalezione miejsce pochówku papieża
Damazego, a kardynał Aleksander Farnese polecił zbadanie relikwii.
Czaszka św. Damazego przechowywana jest w bazylice św. Piotra w Rzymie, a
relikwie ramienia w kościele św. Tomasza w Parione (obecnie dzielnica
Rzymu).
W ikonografii św. Damazy przedstawiany jest w ornacie, z tiarą i
pastorałem, czasami jako papież spoczywający na tronie. Jego atrybutami
są: książka, pastorał i pierścień z diamentem, będącym aluzją do jego
imienia - "adamas" (diament).
