 |
| x. Anthony Cekada |
PYTANIE: Konstytucja
papieża Piusa XII ustanawiająca reguły papieskiego konklawe stwierdza:
"34. Żaden kardynał, pod pretekstem albo z powodu
jakiejkolwiek ekskomuniki, suspensy, interdyktu czy też wszelkiej innej
kościelnej przeszkody nie może być w żaden sposób wyłączony z aktywnej i
biernej elekcji papieża. Ponadto, zawieszamy takie kary kościelne tylko na czas
tych wyborów, chociaż poza tym czasem pozostają one w mocy" (Const.
"Vacantis Apostolicae Sedis", 8 grudnia 1945).
W związku z tym mam kilka pytań:
(1) Jak Kościół interpretuje ten fragment?
(2) Czy uchyla on wszystkie ekskomuniki,
kościelne przeszkody i cenzury wszystkim uczestnikom papieskiego
konklawe. Czy dotyczy również kardynała, który został wybrany papieżem,
ponieważ to właśnie zdaje się oznaczać termin "bierna" elekcja?
(3) W takim razie, fragment ten oznacza, że
ekskomunikowany kardynał może być ważnie wybrany na papieża. Czy zatem nie
obala to fundamentalnej zasady, na której opiera się cały przypadek
sedewakantyzmu?
ODPOWIEDŹ:
Od lat, wielu tradycjonalistycznych autorów z obozu FSSPX, takich jak ks. Carl
Pulvermacher, Michael Davies, ks. Dominique Boulet i dominikanie z Avrillé – a
nawet tacy konserwatywni autorzy jak ks. Brian Harrison – przytaczali ten
fragment jako ostateczną odpowiedź na sedewakantyzm. Pius XII jednoznacznie zawiesił
wszelkie ekskomuniki, kościelne przeszkody i jakiekolwiek cenzury wobec
każdego, kto został wybrany na papieża, a więc (głosi ich argumentacja) heretyk
mógłby zostać wybrany na prawdziwego papieża.
Lecz czy jest to poprawna zasada, jaką można wyciągnąć
z tego fragmentu? Zajmiemy się najpierw ogólniejszą kwestią, a mianowicie
interpretacją.
I. INTERPRETACJA
PRAWA
Ogólnie rzecz biorąc, "interpretacja" w
prawie kanonicznym pochodzi albo od władzy publicznej, takiej jak papież, jego
kuria itp. (nazywa się to autentyczną wykładnią) albo z innego uznanego
źródła, takiego jak nauczanie znawców prawa kanonicznego (i to nazywa się interpretacją
doktrynalną). (Pełne omówienie tego zagadnienia można znaleźć w Abbo
& Hannon, 1, 17).
Nie udało mi się znaleźć papieskiej ani kurialnej
wypowiedzi tłumaczącej bądź wyjaśniającej omawiany fragment. Pojawia się on
zasadniczo w tym samym brzmieniu w papieskim ustawodawstwie dotyczącym konklawe
ogłoszonym przez Klemensa V (1317), Piusa IV (1562), Grzegorza XV (1621) i Piusa
X (1904). A zatem jego znaczenie musiało wydawać się oczywistym – przynajmniej
dla osób z kręgów kurialnych.
Gdy nie ma żadnej wykładni pochodzącej od władzy
publicznej – a z taką sytuacją mamy często do czynienia w prawie kanonicznym –
należy zajrzeć do innych fragmentów Kodeksu oraz do nauczania kanonistów
(uczonych znawców prawa kanonicznego), aby odkryć, co znaczą dane terminy.
Posługując się tą procedurą, znaczenie fragmentu konstytucji Piusa XII staje
się jasne. A zatem, zaczniemy teraz przedzierać się przez terminologię.
(a) Cenzury kościelne. "Ekskomunika, suspensa i interdykt",
wspomniane przez papieża należą do cenzur kościelnych – kar nakładanych
przez prawo kanoniczne na winowajcę po to, aby okazał skruchę. (Przegląd tych
kar można znaleźć w Bouscaren, Canon Law, 815-816).
Kardynałowie są wyłączeni od ponoszenia tych kar,
chyba że prawo stanowi inaczej (kanon 2227.2). W papieskim konklawe kardynał
elektor albo papież elekt, który wszakże w jakiś sposób zaciągnął na siebie
ekskomunikę, stanąłby wobec przeszkód niemal niemożliwych do przezwyciężenia.
Skutki takiej kary zabraniają ekskomunikowanemu sprawowania rządów albo
przyjmowania sakramentów, wykonywania jurysdykcji, głosowania, wyznaczania
innych na urzędy, i faktycznie, w ogóle możliwości wyboru na urząd kościelny
(zob. Bouscaren, 831-834). W takiej sytuacji papieżowi elektowi nie pozostałoby
nic prócz machania z balkonu i jeżdżenia w papamobile. (Nie wymieniane przez
Bouscarena...).
Cenzury kościelne są też czasami nazywane sankcjami
leczniczymi, ponieważ ich celem jest uleczenie zatwardziałości winowajcy.
Tym odróżniają się od sankcji karzących, które bezpośrednio zmazują
winę niezależnie od tego, czy winowajca okaże skruchę (Bouscaren, 846).
(b) Przeszkody kościelne. Termin "inna kościelna przeszkoda"
wspomniany w konstytucji Piusa XII należy do bardziej ogólnej kategorii.
Jedną z takich przeszkód jest na przykład karząca
sankcja infamii – utrata reputacji z powodu jakiejś strasznej zbrodni.
Między innymi ta sankcja czyni przestępcę niewybieralnym na urzędy kościelne,
godności itp. (Bouscaren, 849).
A zatem taka przeszkoda, podobnie jak ekskomunika,
zamknęłaby przed kardynałem możliwość głosowania w konklawe albo zostania
wybranym na papieża.
II. ZAWIESZENIE CENZUR I PRZESZKÓD
Ustaliwszy znaczenie terminów
zawartych w punkcie 34 konstytucji Piusa
XII, możemy łatwo zauważyć główny sens prawa: uniknięcie niekończących się
kłótni o ważność papieskiej elekcji.
Łatwo zatem odpowiedzieć na drugie pytanie: "Czy
uchyla on wszystkie ekskomuniki, kościelne przeszkody i cenzury wszystkim
uczestnikom papieskiego konklawe?".
Odpowiedź brzmi – tak.
Czy punkt 34 obejmuje również przypadek
ekskomunikowanego kardynała, który został wybrany na papieża?
I znów odpowiedź jest twierdząca, ponieważ w
konstytucji użyto terminów czynna i bierna elekcja, które
oznaczają, odpowiednio, zdolność do zagłosowania oraz bycia wybranym.
A zatem rzeczywiście poprawne jest twierdzenie, że konstytucja Piusa XII
jednoznacznie zezwala na to, żeby ekskomunikowany kardynał był ważnie wybranym
papieżem.
III. ARGUMENT PRZECIW SEDEWAKANTYZMOWI?
A teraz ostatnie pytanie: "Czy zatem nie obala
to fundamentalnej zasady, na której opiera się cały przypadek
sedewakantyzmu?".
Lecz teraz odpowiedź brzmi – nie.
Większość osób pokroju FSSPX, wielu sedewakantystów a
nawet inteligentni uczeni jak ks. Harrison przyjmują, że ekskomunika
jest punktem wyjściowym dla sedewakantystycznej argumentacji, która jak im się
zdaje, przebiega mniej więcej w ten sposób:
• Prawo kanoniczne nakłada na heretyka automatyczną
ekskomunikę.
• Ekskomunika uniemożliwia duchownemu głosowania
celem wybrania kogoś na urząd, bycia samemu wybranym na urząd albo
pozostawania na urzędzie, gdy sam stał się publicznym heretykiem.
• Paweł VI i jego następcy zaciągnęli tę ekskomunikę
za publiczną herezję.
• Toteż nie byli prawdziwymi papieżami.
Usuńcie przy pomocy § 34 konstytucji Piusa XII
możliwość ekskomuniki (głosi antysedewakantystyczny wywód) i sedewakantystyczna
argumentacja znika.
Jednakże ich rozumowanie nie jest poprawne.
Ekskomunika jest wytworem prawa kościelnego i nie jest
punktem wyjściowym dla sedewakantystycznej argumentacji. W rzeczywistości w
ogóle nie ma z nią nic wspólnego.
Punktem wyjściowym dla sedewakantyzmu jest raczej kompletnie
inna zasada: a mianowicie prawo Boskie nie dopuszcza, aby heretyk
był prawdziwym papieżem (albo pozostawał nim, jeśli papież popadnie w herezję
podczas swojego pontyfikatu). Ta zasada wywodzi się bezpośrednio z tych działów
najważniejszych przedsoborowych komentarzy do Kodeksu Prawa Kanonicznego, które
dotyczą wyborów na urząd papieski oraz przymiotów wymaganych od osoby na to
stanowisko wybranej.
Oto kilka cytatów:
"Heretycy i schizmatycy są wyłączeni z
piastowania urzędu papieskiego na mocy samego Boskiego prawa... muszą być
bezwzględnie uważani za wykluczonych od zasiadania na tronie Stolicy
Apostolskiej, która jest nieomylnym nauczycielem prawdy wiary i centrum
kościelnej jedności" (Maroto, Institutiones Iuris Canonici 2, 784).
"Nominacja na Urząd Prymatu. 1. Co jest
wymagane przez Boskie prawo dla tej nominacji... wymagane dla
ważności jest również, aby osoba wybrana była członkiem Kościoła; i
dlatego wykluczeni są heretycy i apostaci (przynajmniej
publiczni)" (Coronata, Institutiones Juris Canonici 1, 312).
"Wszyscy, przed którymi na mocy Boskiego prawa
lub unieważniającego prawa kościelnego nie stoją przeszkody, spełniają
warunki niezbędne [do wyboru na papieża]. Dlatego mężczyzna, który posiada
zdolność używania rozumu wystarczającą, by przyjąć wybór i sprawować jurysdykcję,
i który jest rzeczywistym członkiem Kościoła, może być ważnie wybrany, nawet
jeśli jest tylko człowiekiem świeckim. Wykluczeni jako niezdolni do ważnego
wyboru są jednakże: wszystkie kobiety, dzieci, które jeszcze nie doszły do
wieku dojrzałości, dotknięci nieuleczalną chorobą umysłową, heretycy i
schizmatycy" (Wernz-Vidal, Jus Canonicum 2, 415).
Tak więc herezja nie jest zwykłą "kościelną
przeszkodą" albo cenzurą tego typu, jakie Pius XII wyliczył i zawiesił w
punkcie 34 Vacantis Apostolicae Sedis. Jest ona natomiast przeszkodą
wynikającą z Boskiego prawa, której Pius XII nie zawiesił – i w
rzeczywistości nie mógł zawiesić, właśnie dlatego, iż wynika z prawa
Bożego.
IV. PODSUMOWANIE: DWA PRZECIWIEŃSTWA
Punkt 34 konstytucji Vacantis Apostolicae Sedis
zawiesza skutki cenzur kościelnych (ekskomuniki, suspensy, interdyktu) i innych
kościelnych przeszkód (np. infamii) dla kardynałów, którzy wybierają papieża i
dla kardynała, który ostatecznie zostanie wybrany. A zatem kardynał, który
zaciągnął ekskomunikę przed swoim wyborem na papieża, niemniej jednak byłby
ważnie wybrany.
To prawo dotyczy jednakże tylko przeszkód należących
do prawa kościelnego. W związku z tym nie mogą być one przywoływane
jako argument przeciw sedewakantyzmowi, który jest oparty na nauczaniu
przedsoborowych kanonistów mówiącym o tym, że herezja jest przeszkodą w
uzyskaniu władzy papieskiej wynikającą z prawa Boskiego.
Antysedewakantystyczni polemiści powinni zatem
zaprzestać ciągłego wprowadzania do obiegu argumentów opartych na omawianym
fragmencie. Nie ma to nic wspólnego ze stanowiskiem, które odrzucają.
www.fathercekada.com
Tłumaczył
z języka angielskiego Mirosław Salawa
BIBLIOGRAFIA
ABBO,
J. & J. Hannon, The Sacred Canons. St. Louis: Herder 1957. 2 vol.
BOUSCAREN, T. & A. Ellis, Canon Law: A Text
and Commentary. Milwaukee: Bruce 1946.
Bullarum, Diplomatum et Privilegiorum Ss. Rom. Pont. Taurini: Vecco 1847.
CLEMENS
V, Constitutiones Clementinae. 1317. Cap. 2, Ne Romani §4, de
elect. I, 3 in Clem.
CODEX
JURIS CANONICI. 1917.
CORONATA, M., Institutiones Juris Canonici. 4 ed. Taurini: Marietti
1950. 3 vol.
GREGORIUS XV, Bulla Aeterni Patris, 15 November 1621. In Bullarum 12, 619-27.
§22.
MAROTO,
P., Institutiones Iuris Canonici. Romae: 1921. 4 vol.
PIUS IV,
Bulla In eligendis, 9 October 1562. In Bullarum 7, 230-6. §29.
PIUS X,
Constitutio Vacante Sede Apostolica, 25 December 1904. §29.
PIUS XII, Constitutio Vacantis Apostolicae Sedis,
8 December 1945. Acta
Apostolicae Sedis 36 (1946).
65-99. §34.
WERNZ,
F. & P. VIDAL, Ius Canonicum. Romae:
Pontificia Universitas Gregoriana 1934.
8 vol. (1)
–––––––––––––––
Przypisy:
(1) Por. 1) Papież Paweł IV, Konstytucja
"Cum ex apostolatus" (Constitutio
"Cum ex apostolatus").
2) Ks. Dr Henryk Maria Pezzani, Kodeks Świętego Katolickiego Kościoła
Rzymskiego. Kanon 26. Zakazany jest wybór na Papieża tego, kto odstąpił od
wiary katolickiej, heretyka lub schizmatyka; jeśli ktoś taki zostanie wybrany,
wybór jest nieważny. (Codex Sanctae
Catholicae Romanae Ecclesiae. Can. 26. Devius a fide catholica, haereticus, vel
schismaticus eligi prohibetur in Romanum Pontificem; si eligatur nulla est
electio).
3) Ks. Anthony Cekada, a) Tradycjonaliści, nieomylność i Papież. b) Bergoglio nie ma nic do
stracenia... zatem sedewakantystyczna argumentacja musi się zmienić. c) Szczypta kadzidła: sedewakantyści i msze
"una cum".
4) Ks. Noël Barbara, a) Papieska nieomylność a dzisiejszy
kryzys w Kościele. b) Ecône – koniec, kropka. c) List otwarty do
członków Bractwa Św. Piusa X (FSSPX). d) Uderzające
podobieństwo reform Pawła VI do reformy anglikańskiej 1549 roku. e) Katolicka Msza święta
a Novus Ordo Missae. Czy NOM jest ważną mszą? f) Czy Jan Paweł II
jest modernistą? g) Zdemaskowanie braku autorytetu władzy
Neokościoła.
5) Św. Pius X, Papież, a) Encyklika "Pascendi dominici gregis"
o zasadach modernistów. b) Przysięga antymodernistyczna. c) Przemowa
do kardynałów przeciw neoreformizmowi religijnemu.
d) Encyklika "Acerbo nimis"
o wykładzie nauki chrześcijańskiej.
6) Sac. F. H. Reinerding, a) Theologiae fundamentalis tractatus duo.
Tractatus prior. Demonstratio christiano-catholica contra adversarios generatim
omnes. De iis, qui auctoritati Ecclesiae obluctantur. b) De
necessitate Ecclesiae ad salutem.
7) Ks. Dr Maciej Sieniatycki, a) Apologetyka czyli dogmatyka fundamentalna.
b) Zarys dogmatyki katolickiej.
c) System modernistów. d) Modernistyczny
Neokościół. e) Problem istnienia Boga. f) Dogmatyka katolicka. Podręcznik
szkolny. g) Główne zasady etyki Kanta a etyka
chrześcijańska.
8) Ks. Dr Ignacy Grabowski, Prawo kanoniczne według nowego kodeksu.
9) Ks. Jan Nepomucen Opieliński, a) Ekskomuniki Konstytucji
"Apostolicae Sedis".
b) Ekskomunika na heretyków,
apostatów i ich wspólników. c) Ekskomunika na schizmatyków.
10) P. Ferdinandus Cavallera SI, Thesaurus doctrinae catholicae ex documentis Magisterii ecclesiastici.
11) Sac. Josephus
Papp-Szilágyi de Illyésfalva, De
electione Romani Pontificis.
(Przyp. red. Ultra montes).
(PDF)
