Bernardyn urodził się w rodzinie szlacheckiej 8 września 1380 r. w Massa
Marittima (nieopodal Sieny w Toskanii), kilka miesięcy po śmierci
najsłynniejszej sienenki, św. Katarzyny, tercjarki dominikańskiej. Kiedy
miał zaledwie 3 lata, stracił matkę, trzy lata później został
osierocony także przez ojca, który był gubernatorem miasteczka. Na
wychowanie wziął go do siebie zamożny stryj, zamieszkały w Sienie, który
opłacił mu naukę. W szkole parafialnej ukończył nauki podstawowe, a w
latach 1396-1399 studiował prawo na uniwersytecie w Sienie. Równocześnie
studiował Pismo święte i teologię. Po otrzymaniu licencjatu z prawa
kanonicznego zapisał się do Konfraterni Najświętszej Maryi. Celem tego
bractwa było wewnętrzne doskonalenie się oraz posługiwanie chorym w
czasie zarazy. W czasie epidemii dżumy Bernardyn, wspomagając innych,
sam się zaraził i cudem wyszedł z choroby. Później opiekował się swoją
niewidomą 90-letnią stryjenką.
W 1402 r. wstąpił do franciszkanów w Sienie. W rok potem (8 września)
złożył śluby zakonne, a po kolejnym roku (8 września 1404 r.) otrzymał
święcenia kapłańskie. Przełożeni przeznaczyli go do małego klasztoru,
położonego na wzgórzu w pobliżu Sieny, w Capiola. Tu spędził 12 lat.
Korzystając z wolnego czasu, pilnie studiował Pismo święte i ojców
Kościoła oraz dzieła teologiczne, zwłaszcza św. Bonawentury.
Równocześnie dał się poznać jako dobry kaznodzieja, dlatego chętnie go
zapraszano z kazaniami do okolicznych kościołów. Te właśnie kazania
wyrobiły mu tak wielką sławę, że w roku 1417 mianowano go kaznodzieją na
całą Italię.
Bernardyn przemierzał Włochy, nawołując do pokuty i zmiany życia. Więcej
jednak od słów działały na słuchaczy i widzów jego cnoty: duch
zaparcia, pokuty i modlitwy. Sławę jego imienia roznosiły nadto działane
przez niego cuda. Według świadectw naocznych świadków na jego kazania
garnęły się tak wielkie tłumy, że żaden kościół nie mógł ich pomieścić.
Musiał głosić słowo Boże na placach. Kapłani wręcz omdlewali od długich
godzin spowiadania, tysiącami rozdawano Komunię świętą. Bernardyn
nawracał, godził skłócone małżeństwa, wzbudzał powołania kapłańskie i
zakonne. W Piemoncie spotkał się ze św. Wincentym Ferreriuszem. Wielki
dominikanin udzielił mu swego błogosławieństwa i zachęcił go do dalszej
apostolskiej pracy dla zbawienia dusz.
Bernardyn wyróżniał się szczególnym nabożeństwem do Imienia Jezus. Nosił
je wypisane barwnie na tabliczce, aby było z dala widoczne. Każde
kazanie rozpoczynał od wezwania tego najsłodszego Imienia. Raz po raz
przerywał przemówienie i podnosił tabliczkę w górę, a wszyscy padając na
kolana oddawali hołd Imieniu Jezusa. W tym jednak nowym nabożeństwie
niektórzy zaczęli dopatrywać się herezji. Oskarżono więc go przed
papieżem Marcinem V (1426), a potem także przed papieżem Eugeniuszem IV
(1431) i przed ojcami soboru w Bazylei (1438). Bernardyn jednak odniósł
wszędzie zwycięstwo nad swoimi przeciwnikami. Papieże darzyli go tak
wielkim zaufaniem, że proponowali mu nawet trzykrotnie biskupstwo: w
Sienie, w Ferrarze i w Urbino. Zakonnik jednak w swojej pokorze zdołał
zawsze od tego zaszczytu się wymówić. Bernardyn w latach 1438-1442
pełnił urząd wikariusza generalnego zakonu. Brał udział w Soborze
Florenckim (1439), gdzie działał na rzecz zjednoczenia greckiego
Kościoła ortodoksyjnego z katolickim.
W swoim życiu zakonnym Bernardyn bardzo bolał nad tym, że bracia mniejsi
tak daleko odeszli od pierwotnej reguły św. Franciszka. Postanowił za
wszelką cenę dokonać w swoim zakonie reformy. Zaczął zakładać nowe
konwenty w duchu zaplanowanej przez siebie obserwy - stąd jego duchowych
synów nazwano obserwantami (Ordo Fratrum Minorum Regularis
Observantiae, OFMRegObs). W tej pracy pozyskał sobie uczniów, którzy
rozpowszechniali jego ideę. Należeli do nich m.in.: św. Jan Kapistran (+
1456), św. Jakub z Marchii (+ 1476), bł. Mateusz z Agrigento (+ 1450),
bł. Bernardyn z Feltre (+ 1494) i bł. Bernardyn z Fossa (+ 1503).
Wkrótce liczba obserwantów przewyższała liczbę franciszkanów
konwentualnych.
Zmarł w Aquili (środkowe Włochy) 20 maja 1444 r. i tam go pochowano. W 6
lat po śmierci Bernardyna, 24 maja 1450 roku w uroczystość Zesłania
Ducha Świętego, papież Mikołaj V wobec niezliczonych tłumów dokonał jego
kanonizacji. W uroczystości tej wzięło udział około 4000 obserwantów.
Bernardyn jest twórcą cennych dzieł teologicznych, za które został
zaliczony do grona doktorów Kościoła. Jest patronem bernardynów, Sieny,
rodzinnej miejscowości Massa Marittima oraz tkaczy, a także orędownikiem
cierpiących na choroby płuc i gardła oraz cierpiących na krwotoki.
Wśród bernardynów, sprowadzonych do Polski w 1452 r. przez św. Jana
Kapistrana, są także polscy błogosławieni i święci: Szymon z Lipnicy (+
1482), Jan z Dukli (+ 1481) i Władysław z Gielniowa (+ 1505). Wywarli
oni poważny wpływ na życie religijne w Polsce.
W ikonografii Święty przedstawiany jest w habicie bernardyńskim;
czasem jako kaznodzieja. Jego atrybutami są: u nóg trzy infuły, których
odmówił; otwarta księga; krzyż z monogramem IHS; w ręku monogram IHS w
promieniach.
