Suche dni (łac. „quattuor tempora”),
występujące cztery razy w roku, należą do dni pokutnych, podczas których
wszystkich katolików od 21 do 60 roku życia (wyłącznie) obowiązuje post
ścisły. Pochodzą z czasów apostolskich i mają każde (zimowe, wiosenne,
letnie i jesienne) swoje własne znaczenie, liturgię, intencje
modlitewne, ponadto są tradycyjnymi dniami udzielania święceń (zwyczaj
udzielania święceń kapłańskich w święto apostołów Piotra i Pawła jest
„nowoczesny”). Jutro [tj. dzisiaj - przyp. red.
„Katolika...”], w piątek oraz w sobotę, 16, 18 i 19 września
wypadają suche dni jesienne (środa, piątek i sobota po święcie
Podwyższenia Krzyża). Kościół w swej niezrównanej mądrości ustanowił je
jako środki ku naszemu doskonaleniu się w cnotach, abyśmy tym łatwiej
dostąpili żywota wiecznego.
Pelagiusz z Asturii
Posty obowiązujące
Ks. Franciszek Bączkowicz CM
I. Pojęcie i podział.
Rozróżniamy post naturalny (ieiunium naturale), polegający na zupełnym wstrzymaniu się od jedzenia i picia, oraz kościelny (ieiunium ecclesiasticum), polegający na wstrzymaniu się od pokarmów w granicach przepisanych przez Kościół.
Kodeks [Prawa Kanonicznego] rozróżnia: a) post jakościowy czyli wstrzymanie się od potraw mięsnych (abstinentia); b) post ilościowy czyli pożywanie do sytości raz dziennie (ieiunium); c) post ścisły czyli post ilościowy połączony z jakościowym (ieiunium et abstinentia).
1. Post jakościowy polega na wstrzymaniu się od mięsa i rosołu (ius ex carne); nie zabrania pożywania jaj, nabiału i rozmaitych przypraw (condimenta) nawet z tłuszczu zwierzęcego (kan. 1250).
Nie wolno pożywać mięsa, tj. tego
wszystkiego, co z natury swej, ze zwyczaju lub z powszechnego mniemania
ludzi zalicza się do mięsa; wolno natomiast jeść ryby oraz żyjątka o
zimnej krwi, które zwykły przebywać w wodzie, np. żaby, ślimaki, żółwie
itp. Co się tyczy pożywania mięsa ptaków wodnych, opinie autorów są
podzielone; wobec tego należy stosować się do zwyczaju danej okolicy.
Pod pojęcie mięsa podpada także krew, mózg, szpik kości, słonina nietopiona oraz bulion i ekstrakty z mięsa.
Niedozwolone jest pożywanie rosołu. Przez rosół należy rozumieć wodę, w której gotowane było mięso lub kości.
Wolno używać jakichkolwiek przypraw do potraw,
nawet z tłuszczów zwierzęcych, czyli tego wszystkiego, co się w małej
ilości dodaje do głównej potrawy, by ją uczynić smaczniejszą. Dozwolone
jest zatem używanie masła, łoju, sadła, smalcu, słoniny stopionej itp.;
drobne kawałeczki mięsa (skwarki), pozostałe po przetopieniu, wolno
spożyć razem z tłuszczem. Przepis o poście jakościowym obowiązuje sub gravi [tj. pod grzechem ciężkim]. Moraliści są zdania, że spożycie potraw mięsnych do 20 gramów jest tylko grzechem lekkim, ponad 60 gramów na pewno grzechem ciężkim (1).
2. Post ilościowy polega na
jednorazowym posiłku do sytości w ciągu dnia; nie zabrania wszelako
rannego i wieczornego posiłku, przy którym jednak co do ilości pokarmów
przestrzegać należy przyjętych zwyczajów miejscowych. Nie jest również
wzbronione pożywanie potraw mięsnych i ryb przy tym samym posiłku; wolno
także brać posiłek do sytości wieczorem zamiast w południe (kan. 1251)
(2).
Post ilościowy nie zabrania spożywania
pokarmów mięsnych podczas posiłku do sytości. Natomiast przy posiłku
rannym i wieczornym wolno pożywać pokarmy mięsne tylko wtedy, jeżeli w
jakiejś okolicy panuje taki zwyczaj (3). W Polsce takiego zwyczaju nie
było.
Zwyczaj, o którym mowa, nie jest to
zwyczaj prawny w ścisłym znaczeniu, formalny, lecz praktyka, powstała
czy to na podstawie zwyczaju prawnego czy też dyspensy lub przywileju
(4).
Należy zachować zwyczaj powszechnie
panujący w tym miejscu na którym się aktualnie przebywa, a nie zwyczaj w
miejscu zamieszkania.
Kto nie jest obowiązany do zachowania
postu ilościowego (np. z powodu choroby, braku lub przekroczenia wieku)
albo otrzymał od niego dyspensę, może w dni wolne od postu jakościowego,
np. w poniedziałki, wtorki, środy i czwartki Wielkiego Postu, spożywać
mięso przy każdym posiłku (5).
Przepis o poście ilościowym obowiązuje sub gravi.
Moraliści przyjmują, że na śniadanie wolno spożyć około 70 gramów a na
wieczerzę około 300 gramów stałych pokarmów; spożycie ilości pokarmów
przekraczających 120 gramów w ciągu dnia poza przewidzianymi posiłkami
uważają za grzech ciężki, bez względu na to czy ilość ta została w ciągu
dnia spożyta naraz czy też częściami (6). Co do zachowania postu
ilościowego można podać następującą praktyczną wskazówkę: w dniu postu
ilościowego lub ścisłego każdy powinien na śniadanie i wieczerzę o tyle
mniej spożyć pokarmów, żeby między dniem postu a dniem zwykłym
zachodziła naprawdę różnica, czyli żeby każdy odczuł pewne umartwienie;
do zachowania postu wystarcza ująć sobie jedną trzecią z tego, co się
zwykle na śniadanie lub wieczerzę spożywa.
3. Post ścisły polega na
jednorazowym dziennie posiłku do sytości oraz na wstrzymaniu się od
potraw mięsnych; dlatego też, jeżeli obowiązuje post ścisły, należy
zachować przepisy odnoszące się zarówno do postu ilościowego, jak i do
postu jakościowego.
Kto otrzymał dyspensę tylko od postu
jakościowego, jest obowiązany do zachowania postu ilościowego; wolno mu
zatem pożywać mięso tylko przy jednorazowym posiłku do sytości. Kto jest
zwolniony tylko od postu ilościowego, zachować musi post jakościowy.
II. Dni postne.
l. Post jakościowy czyli wstrzymanie się od potraw mięsnych (lex solius abstinentiae) obowiązuje we wszystkie piątki całego roku (kan. 1252 § l).
2. Post ścisły czyli tak co do
ilości jak co do jakości zachować należy: w środę popielcową, piątki i
soboty Wielkiego Postu, w Suche Dni, w Wigilię Zielonych Świąt i Bożego
Narodzenia, oraz 7 grudnia (7) (kan. 1252 § 2).
3. Post ilościowy (ieiunium)
obowiązuje we wszystkie inne dni Wielkiego Postu, tj. w poniedziałki,
wtorki, środy (z wyjątkiem popielcowej i suchodniowej, kiedy obowiązuje
post ścisły) i czwartki (kan. 1252 § 3).
4. W niedziele i święta nakazane (festa de praecepto),
z wyjątkiem świąt przypadających w Wielkim Poście, post nie obowiązuje;
jeżeli wigilia przypadnie na niedzielę, to postu nie przenosi się na
sobotę (kan. 1252 § 4) (8). Wielki Post kończy się o północy z Wielkiej
Soboty na Wielką Niedzielę, a nie jak dotychczas, w Wielką Sobotę w
południe (9). Jeżeli w jakiejś miejscowości któreś ze świąt nakazanych
jest zniesione lub przeniesione na najbliższą niedzielę, post nie
przestaje w tym dniu obowiązywać (10). W niedziele wielkopostne nie ma
postu; w święta natomiast nakazane, przypadające w Wielkim Poście, post
obowiązuje (11).
5. Powyższe przepisy nie zmieniają
indultów partykularnych, ślubów osób fizycznych czy moralnych, reguł i
konstytucji jakiegokolwiek zakonu lub zatwierdzonego stowarzyszenia tak
mężczyzn jak niewiast, prowadzących życie wspólne, nawet bez ślubów
(kan. 1253).
III. Podmiot.
1. Post jakościowy czyli wstrzymanie się od potraw mięsnych obowiązuje tych wszystkich, którzy ukończyli siódmy rok życia (kan. 1254 § 1).
Ci jednak, którzy po ukończeniu siódmego
roku życia nie mają używania rozumu, nie są obowiązani do zachowania
postu jakościowego (zob. kan. 12).
2. Post ilościowy obowiązuje wszystkich, którzy ukończyli 21 rok życia, a nie rozpoczęli jeszcze 60 roku (kan. 1254 § 2).
––––––––––
Ks. Franciszek Bączkowicz CM, Prawo Kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa,
T. II (wydanie trzecie uzupełnili i przygotowali do druku Ks. Józef
Baron CM i ks. Władysław Stawinoga CM), Wydawnictwo Diecezjalne Św.
Krzyża w Opolu 1958, ss. 420-424. (a)
Przypisy:
(1) Zob. Noldin, Summa theologiae moralis, II, n. 676; Jone, II, ad can. 1250.
(1) Zob. Noldin, Summa theologiae moralis, II, n. 676; Jone, II, ad can. 1250.
(2) Vermeersch, De frustulo et coenula quadragesimali, w: „Periodica” 1933, 60.
(3) Inaczej: Cocchi, V, n. 84; Grabowski, 496. Opierają się na
odpowiedzi Kom. Int. z 23 października 1919 (AAS, XI (1919), 480), która
na zapytanie, czy po wydaniu Kodeksu można bezpiecznie uczyć, że w
dniach samego postu jest dozwolone spożywać więcej razy dziennie potrawy
mięsne, odpowiedziała przecząco. Odpowiedź tę należy jednak rozumieć w
ten sposób, że na podstawie samego Kodeksu, bez uwzględnienia przyjętego
zwyczaju, nie wolno w dniach samego postu ilościowego spożywać więcej
razy mięsa; Kodeks bowiem ani nie zabrania, ani nie przepisuje potraw
mięsnych przy tym lekkim posiłku, lecz odsyła do miejscowego zwyczaju.
Zob. Vermeersch-Creusen, II, n. 566; Coronata, De locis etc., n. 302.
(4) Vermeersch-Creusen, II, n. 556; Cocchi, V, n. 84.
(5) Vermeersch-Creusen, II, n. 556; Cocchi, V, n. 85. Zob. także artykuł w „Gazecie Kościelnej”, 1927, 149 nn.
(6) Zob. Noldin, II, n.679; Jone, II, ad can. 1250; Coronata, Institiones iuris canonici, II, n. 826.
(7) Post ścisły przypadający na wigilię Wniebowzięcia Najświętszej
Maryi Panny został dekretem Kongregacji Soboru z 25 VII 1957, AAS, 49
(1957), 638, przeniesiony na 7 grudnia. – Kan. 1252 & 2 wśród dni, w
które przypada post ścisły, wylicza również wigilię Wszystkich
Świętych. Ponieważ wigilia ta została zniesiona dekretem Kongregacji
Obrzędów z 23 marca 1955 (AAS, 47 (1955), 48), wygasł tym samym
obowiązek zachowania przywiązanego do niej postu ścisłego.
(8) Kom. Int., 24 XI 1920, AAS, 12 (1920), 576.
(9) C. Rit., 16 XI 1955, AAS, 47 (1955), 838, n. 10.
(10) Kom Int., 17 II 1918, AAS, 10 (1918), 170.
(11) Kom. Int., 24 XI 1920 AAS, 12 (1920), 576.
(a) Por. 1) Ks. Dr Ignacy Grabowski, Prawo kanoniczne według nowego kodeksu. 2) Ks. Antoni Chmielowski, a) Nauka o poście. b) Nauka o spowiedzi. c) Rozmyślania o pokucie i jej warunkach.
(Przyp red. Ultra montes).
Za: ultramontes.pl, Kraków 2004.
