Fakt obchodzenia uroczystości Trójcy Świętej zaraz po niedzieli Zesłania Ducha Świętego nawiązuje do starożytnej teologii Ojców Kościoła, którzy podkreślali, że dzieło zbawienia pochodzi od Ojca i realizuje się przez Syna w Duchu Świętym.
Św. Rupert, opat z Ottobeuren (+ ok. 1180), tak tłumaczy, dlaczego
zostało ono umieszczone w najbliższą niedzielę po Zesłaniu Ducha
Świętego: "Albowiem wkrótce po Zstąpieniu
Ducha Świętego prawda Chrystusowa i chrzest przez Niego nakazany w imię
Ojca i Syna i Ducha Świętego były udzielane po całym świecie. Tak
przeto uroczystość dzisiejsza jest najpiękniejszym zamknięciem cyklu
zbawienia". W Polsce z tym dniem kończy się również czas Spowiedzi i Komunii świętej wielkanocnej.
Wiara w jednego Boga w trzech Osobach jest jednym z najbardziej specyficznych elementów chrześcijaństwa. Żadna inna religia tej tajemnicy nie podaje do wierzenia. Istnienie
Trójcy Świętej jest dogmatem naszej wiary. Samym ludzkim rozumem nie
doszlibyśmy do tej prawdy. Objawił nam to Jezus Chrystus.
Tajemnica Trójcy Świętej przekracza możliwości naszego pojmowania.
Dlatego nie dziwne, że właśnie na tę prawdę od samego początku istnienia
Kościoła skierowane były najliczniejsze ataki heretyków, określane
wspólnym mianem antytrinitaryzmu. Już
pierwsze sobory powszechne Kościoła stanowczo potępiły te błędy i w
swoich symbolach wiary dały jasny wykład nauki chrześcijańskiej.
Źródła tej uroczystości sięgają IV i V wieku. W tym czasie toczyły się
różne spory teologiczne dotyczące bóstwa i pochodzenia Chrystusa oraz szerzyła
się błędna nauka arian, która miedzy innymi negowała bóstwo Jezusa i
Ducha Świętego. W związku z tym Kościół kładł duży nacisk na głoszenie
prawdy wiary o Trójcy Świętej. Powstają specjalne modlitwy
liturgiczne nawiązujące do tej prawdy. W starożytnym Sakramentarzu
galezjańskim, pochodzącym z VII w., znajduje się prefacja o Trójcy
Świętej, którą należało wykorzystać we Mszy św. w niedzielę po Zesłaniu
Ducha Świętego. Autorem tej prefacji był prawdopodobnie sam papież Leon
Wielki. Później, około roku 800, Alkuin napisał specjalną Mszę św.
wotywną o Trójcy Świętej.
Prawdopodobnie w benedyktyńskich klasztorach we Francji uroczystość
Trójcy Świętej obchodzono jeszcze przed X wiekiem. Rzym uważał, że niepotrzebne jest takie święto, gdyż prawdę o Trójcy Świętej wyznaje i
celebruje się w każdą niedzielę. Ponieważ jednak święto stawało się coraz bardziej popularne, papież Jan XXII w roku 1334 wprowadził je jako obowiązujące w całym Kościele.