Cyryl urodził się w Aleksandrii ok. 380 r. Był uczniem znanego pisarza
kościelnego, swego wuja, Teofila, po którym odziedziczył ognisty, pełen
żaru i zaangażowania styl polemiczny w walce z błędnowiercami. Ówczesnym
zwyczajem swoją młodość spędził jako mnich. W 403 roku już jako kapłan
towarzyszył Teofilowi na słynnym synodzie "Pod Dębem", który wyrządził
Kościołowi tak wiele zła; heretycy, korzystając ze swojej liczebnej
przewagi i z poparcia cesarza, deponowali wówczas m.in. ze stolicy
patriarchy Konstantynopola św. Jana Chryzostoma. W 412 roku Cyryl
zasiadł na stolicy aleksandryjskiej po śmierci Teofila.
Do pierwszych osiągnięć jego biskupstwa należało to, że skłonił
namiestnika cesarza, Orestesa, aby z Aleksandrii zostali wydaleni
nowacjanie i Żydzi, którzy bardzo przeszkadzali Cyrylowi w pracy
duszpasterskiej. Wielki biskup wypowiedział też nieubłaganą walkę
Nestoriuszowi, ówczesnemu patriarsze Konstantynopola, który w Chrystusie
Panu widział dwie odrębne osoby i Matce Najświętszej odmawiał
przywileju Boskiego Macierzyństwa. Skierował on do Nestoriusza dwa
odrębne pisma. Wymógł także na papieżu, św. Celestynie I, że został do
Rzymu zwołany synod, na którym potępiono naukę Nestoriusza; herezjarchę
wykluczono uroczyście z Kościoła (430). Cyryl skłonił także cesarza
Teodozjusza II, by w porozumieniu z papieżem zwołał sobór do Efezu. Tak
się stało (431). Był to więc w dziejach Kościoła trzeci sobór powszechny
po soborze w Nicei (325) i w Konstantynopolu (381). Na soborze tym
wybuchł spór o słowo Theotokos - a więc o to, czy można nazywać
Maryję Matką Bożą. Około 200 biskupów podpisało deklarację, że nie tylko
wolno, ale że ten tytuł Maryi się należy. Na skutek tego cesarz
pozbawił Nestoriusza stolicy biskupiej w Konstantynopolu i skazał go na
banicję.
Wrogowie nie mogli darować Cyrylowi tak wspaniałego zwycięstwa. Zdołali
przekonać cesarza, że to on jest heretykiem, a nie Nestoriusz. Zwołali
nawet synod w Antiochii, na którym 40 biskupów nestoriańskich potępiło
Cyryla (tzw. synod diabelski). Cesarz skazał na wygnanie Cyryla. Na
szczęście po pewnym czasie biskup mógł powrócić na swoją stolicę.
Pełen zasług Cyryl zmarł 27 czerwca 444 roku. Pozostawił po sobie szereg
dzieł, wśród których przeważają pisma apologetyczne. Zachowały się
nadto 22 jego kazania i 88 listów. Papież Leon XIII zaliczył go w 1882
r. w poczet doktorów Kościoła. Z okazji 1500. rocznicy soboru efeskiego
Pius XI wygłosił mowę ku czci św. Cyryla z Aleksandrii jako największego
obrońcy przywileju Boskiego Macierzyństwa Maryi (431-1931) i wydał pod
datą 25 XII 1931 roku encyklikę Lux Veritatis temporumque testis o Powszechnym Soborze Efeskim odbytym przed piętnastu wiekami.
W ikonografii św. Cyryl ukazywany jest w stroju biskupim rytu
bizantyjskiego z charakterystycznym kapturem zdobionym krzyżykami, a
także w scenie, gdy Matka Boża ukazuje się Świętemu. Atrybutem - gołąb
na ramieniu, czasami kodeks.