NAUKA
ŚWIĘTEGO JANA CHRYZOSTOMA
PATRIARCHY KONSTANTYNOPOLITAŃSKIEGO
I DOKTORA KOŚCIOŁA
(344-407)
O STRZEŻENIU SIĘ
FAŁSZYWYCH PROROKÓW
"Strzeżcie się pilnie
fałszywych proroków, którzy do was przychodzą w odzieniu owczym, a wewnątrz
są wilcy drapieżni;
z owoców ich poznacie je" Ew.
u św. Mat. r. 7.
Poprzednio
zalecając Pan Apostołom swoim, aby nie czynili jałmużny swojej wobec ludzi
dlatego, aby byli widziani od ludzi, jak obłudnicy – aby nie modlili się
dlatego, aby byli widziani od ludzi jak obłudnicy – aby nie pościli dla
oka ludzkiego jak obłudnicy: tym samym objaśnił, że dawanie jałmużny, modlenie
się i poszczenie może być obłudnym i nie stanowić wcale o dobroci człowieka.
Teraz to samo niejako powtarza, innymi tylko słowy, gdy mówi: Strzeżcie
się pilnie fałszywych proroków, którzy do was przychodzą w odzieniu owczym.
Co
to jest odzienie owcze? – Ach! nic innego tylko pozór pobożności. Jałmużna,
która się czyni dla ludzkiego oka, jest odzieniem owczym. Modlitwa, którą
odbywamy przez wzgląd na ludzi, jest odzieniem owczym. Post, który się
podejmuje z uwagi na ludzi, jest odzieniem owczym. Ci, co tak czynią nie
rzeczywiście, ale tylko
pozornie są pobożni; złość swoją i przewrotność pokrywają tym odzieniem
owczym, pomimo że wewnątrz są wilkami drapieżnymi. A nic tak nie niszczy
dobra, jak udane dobro.
Przed
widocznym złem jako przed złem uciekamy, na ostrożności się mamy; ale się
inaczej wcale zachowujemy, gdy nam złe przedstawiają jako dobre. Dopóki
się nie przekonamy, za takie je mamy i dlatego je przyjmujemy; tymczasem
ono będąc zmyśleniem, niszczy w nas dobro. Tak słudzy szatana wtedy najbardziej
chrześcijaninowi szkodzą, gdy się za chrześcijan podają. Dlatego Chrystus
Pan ostrzega uczniów swoich przed nimi, a przez nich i nas wszystkich, mówiąc: Strzeżcie się pilnie fałszywych proroków.
Wielka
to jest rzecz, gdy złe umiemy rozpoznać i silna rękojmia zbawienia, gdy
wiemy, kogo unikać mamy, przed kim stronić. Herezja jest rzecz niebezpieczna,
ale bardzo użyteczna. Niebezpieczna, bo wielu zwodzi i o zgubę przyprawia;
użyteczna, bo doświadcza wiernych i od niewiernych oddziela. Kto by szemrał
na niebezpieczeństwo próby, musiałby szemrać i na nagrodę za szczęśliwe
wyjście z próby. Spoczynku nie ma, jeśli trud nie poprzedzi; podobnie i
w rzeczach duchownych: jeślibyśmy nie
byli doświadczeni, to byśmy nie mogli być wypróbowani.
Strzeżcie
się pilnie fałszywych proroków. Naprzód wiedzieć potrzeba,
że są istotnie fałszywymi. Nic tak nie gubi chrześcijan jak to, że tych
za chrześcijan uważają, którzy się za takich przedstawiają. Jeśli to niezawodna,
że są fałszywi chrześcijanie, to albo on jest fałszywym chrześcijaninem,
albo ty. Jeśli nie ty, to on; jeśli ty, to nie on. Jeśli on, to po co go
masz za chrześcijanina, skoro wiadomo: że chrześcijaninem
nie jest, kogo Bóg za swego syna nie uznaje. Jakże ty masz go za brata?
Ale
może powiesz: jakże go chrześcijaninem nie mam nazywać, kiedy widzę, że
on Chrystusa wyznaje, że ołtarz ma, że ofiarę chleba i wina sprawuje, że
chrzci, że Pismo święte czyta, że inne obowiązki doń przynależne spełnia.
Mój bracie! gdyby nie wyznawał Chrystusa i jawnym było jego pogaństwo,
a ty byś go jednak za chrześcijanina uważał, to by było wielkie z twojej
strony szaleństwo. W tym zaś przypadku, że on wyznaje Chrystusa, ale
nie tak, jak rozkazał Chrystus, niedbalstwo twoje jest, któremu podlegasz
i którym się zwodzisz. Bo kto przypadkiem w dół wpada, ten się za niebacznego
uważa, mówią
o nim, że źle patrzał; kto zaś umyślnie w dół wpada, ten się szalonym zowie.
Co mi o praktykach religijnych nadmieniłeś, na to odpowiedź otrzymałeś.
I małpa ma członki ludzkie i w wielu rzeczach naśladuje człowieka; czyliż
dlatego jest człowiekiem? Tak i herezja, wszystkie tajemnice Kościoła ma
i naśladuje, ale Kościołem nie jest.
Wiedząc
Pan, że to nie byli jawni poganie, ale ukryci pod imieniem chrześcijańskim,
nie powiedział: patrzcie, ale strzeżcie
się; bo patrzeć jest to wprost na jaki przedmiot oczy
skierować; strzec się zaś jest to wszechstronnie coś rozważać. Gdzie rzecz
jest pewna i niewątpliwa, tam się patrzy; a gdzie niepewna i wątpliwa,
tam się rozważa. Wiedząc przeto Chrystus Pan, że w nich jest co innego
z wierzchu, a co innego wewnątrz ukryte, rzekł: "Strzeżcie się",
to jest nie tyle oczami ciała patrzcie, ile oczami ducha. Bo jeśli oczami
ciała na nich spojrzysz, nie poznasz; gdyż się za chrześcijan podają i
pozory chrześcijańskie zachowują. Jako ludzie, jakże możecie widzieć kłamstwo
osłoną prawdy pokryte?
Przede
wszystkim więc zważać trzeba na uczynki dobre. Jeśli sami uczynki sprawiedliwości
pełnimy, jeśli żadnemu błędowi nie podlegamy; to i wszelki błąd odczujemy.
Sam błąd to sprawia, jeśli mu podlegamy, że błędu obcego nie poznajemy.
Kto nie poznaje kłamstwa drugiego, ten sam mija się z prawdą. Dopóki więc
dobre uczynki pełnimy, samo światło
sprawiedliwości oczom naszym odkryje prawdę. Grzechy grzeszników tak im
zmysły zaciemniają, iż nie widząc kłamstwa, wpadają weń.
Sięgnijmy
do początku wszech rzeczy, a mianowicie do tej chwili, w której ludzie
pobłądzili. Nie błąd szatański uczynił ludzi złymi, lecz ludzie źli błąd
szatański sobie przyswoili. Jeśliby błąd uczynił ludzi złymi, to by wina
była Boga, który takich ludzi stworzył, aby od błędów byli zwodzeni. Ale
skoro człowiek sam wybrał błąd, to wina jest człowieka; zwykle
poprzedzają grzechy, a potem następują błędy. Naprzód wieloma grzechami
zaślepia się człowiek i tak ułudą szatańską zwodzi, a potem w śmierć popada.
Jak dopóki słońce świeci, noc nie następuje, ale dopiero wtedy, gdy zajdzie;
tak dopóki światło sprawiedliwości
w człowieku przebywa, dopóty ciemnia błędu go nie opanowuje.
A więc
na dobre uczynki baczność dawać należy, bo nie błąd rodzi grzechy, ale
grzechy błąd. Mędrzec mówi: Bezbożność wiedzie człowieka do błędów.
Strzeżcie
się – mówię – strzeżcie się myśleć, jakoby pomimo woli Boga, szatan herezje
wywoływał: nie pomimo woli Boga, ale z dopuszczenia Jego. Jeśliby poganie
nie uwierzyli byli w Chrystusa, to byśmy sądzili, że to była moc szatana,
który poganom nie pozwolił wierzyć. Ale skoro poganie uwierzyli,
skoro potem dopiero spośród wierzących powstały herezje; to pokazuje się,
że to nie była moc szatana, ale dopuszczenie Boga.
Dlaczegoż
tak Pan upomina, jakby nie chciał, aby się to stało? Ponieważ nie chce,
aby słudzy Jego byli bez sądu, bez zdania; dlatego ich doświadcza, próbuje.
Że zaś nie chce, aby przez niewiadomość zginęli, dlatego upomina. Na to
próbuje, aby źli z dobrymi nie byli uwieńczeni: na to zaś upomina, ażeby
dobrzy ze złymi nie zginęli: Strzeżcie się fałszywych proroków.
Napisano jest: wszystek
zakon i prorocy aż do Jana. Nie mamy tego tak rozumieć,
jakoby po Janie już proroków nie było; owszem byli i Agabus, i Sylas, i inni.
O Chrystusie tylko po Janie proroctwa ustały. Prorocy zaś byli i są nie
tacy, którzy by prorokowali o Chrystusie; ale tacy, którzy by tłumaczyli
i wyjaśniali, co o Chrystusie Panu od dawna było prorokowanym, to jest,
doktorowie Kościoła. Wszyscy chrześcijanie prorokami się zowią, jako tacy,
którzy do królestwa, do kapłaństwa i do proroctwa się namaszczają. Prorockich
myśli tłumaczyć nie może, kto ducha prorockiego nie ma.
Powiedzieliśmy
to, abyśmy okazali, że prorokami, o których mówi Chrystus Pan, zowią się
doktorowie Kościoła. Wiedząc Zbawiciel, że będą i fałszywi doktorowie,
różnych herezyj twórcy, tacy, którzy Pisma prorockie i apostolskie przewrotnym
tłumaczeniem zamącą: przeto upomina wszystkich wiernych, wszystkich zwierzchników
Kościoła słowy: Strzeżcie się pilnie fałszywych proroków.
Aby
zaś który heretycki doktór nie powiedział, że fałszywymi prorokami nazywa
nie pogańskich i żydowskich doktorów, ale nas, Zbawiciel dodał: którzy
do was przychodzą w odzieniu owczym. Zatem miał na myśli nie swoich
synów, nie swoich wybranych, ale przybyszów obłudnych.
Aby
ktoś nie pomyślał, że nie o heretyckich doktorach, ale o grzesznych chrześcijańskich
mówił, Zbawiciel powiedziawszy: którzy do was przychodzą w odzieniu
owczym, dodał: a wewnątrz są wilkami drapieżnymi. Chrześcijańscy
doktorowie, chociażby byli grzesznikami, sługami ciała się zowią,
bo podlegają ciału; jednak nie mają zamiaru gubić chrześcijan i dlatego
nie nazywają się wilkami drapieżnymi. Widzisz więc, że wyraźnie o heretyckich
doktorach mówi, którzy w tej myśli chrześcijan odzienie przywdziewają za
staraniem szatana, aby tych chrześcijan
niegodziwym zwodzeniem jakby zębami rozszarpywali.
O tych
wilkach w liście do Efezów mówił Apostoł narodów: Wiem, że po odejściu
moim przyjdą wilcy zjadliwi na was, nie szczędząc trzody, i z was samych
wyjdą tacy, którzy przewrotne rzeczy mówić będą, ażeby uwiedli uczniów
za sobą (*).
[Bierz
to na uwagę, bracie drogi, bierz do serca i strzeż się pilnie fałszywych
proroków za łaską i pomocą Pana naszego Jezusa Chrystusa, który żyje i
króluje z Bogiem Ojcem i Duchem Świętym przez wszystkie wieki wieków.
Amen].
(*) S. Joannis Chrysostomi homilia 19 in 7 cap. Math. Selectiora vetustissimorum
ac probatissimorum Patrum. Regiomonti. 1560 a.
Cyt. za: Nauki na niedziele i święta
całego roku miane w Kollegiacie Łowickiej przez Księdza Antoniego
Chmielowskiego. T. III: Czas po Zielonych
Świątkach. Warszawa 1893, ss. 151-155.
(Pisownię nieznacznie uwspółcześniono;
końcowy tekst w nawiasie [...] pochodzi od ks. A. Ch.)
Pozwolenie Władzy Duchownej:
APPROBATUR.
Varsaviae die 14 (26) Junii 1891 anno.
Judex Surrogatus,
Canonicus Metropolitanus
R. Filochowski.
pro Secretario
J. Podbielski.
N. 2870.
Nota o autorze: "Św. Jan Chryzostom
(Ioannes Chrysostomus),
Biskup, Wyznawca, Doktor Kościoła; – święto 27 stycznia (w Kościele Wschodnim
13 listopada).
Ur. w Antiochii ok. r. 354. Po przyjęciu
chrztu (w r. 372) spędził dwa lata w pustelni. Został kapłanem (r. 386)
i okazał się porywającym kaznodzieją. "Złotoustym" (Chrysostomus)
nazwano go jednak dopiero w VI wieku. Przez lat 12 był kaznodzieją kościoła
patriarchalnego w Antiochii. W r. 398 objął stolicę arcybiskupią w Konstantynopolu
i rozpoczął wielkie reformy w swej rozległej diecezji; budował szpitale,
przytułki, wysyłał misjonarzy do Gotów i wpływem swym uspakajał bunty w
Efezie. Przeprowadził ostateczną rewizję liturgii greckiej, która odtąd
zwie się liturgią św. Jana Chryzostoma. Tzw. synod pod dębem, na którym
zebrała się gromada jego przeciwników,
usunął go ze stolicy arcybiskupiej (w r. 403). Wkrótce jednak, gdy lud
domagał się powrotu arcypasterza, cesarz cofnął dekret banicyjny, ale ostre
wystąpienie Jana przeciw nadużyciom cesarzowej Eudoksji spowodowało ponowne
jego uwięzienie i deportację do Pytios w Kolchidzie. W drodze, wśród wąwozów
górskich, pędzony wciąż naprzód, zapadł poważnie na zdrowiu i umarł w Komana
w Poncie, 14 września r. 407 ze słowami na ustach: "Bogu dzięki za wszystko".
Dzień 27 stycznia, w którym obchodzi
jego pamiątkę Kościół łaciński, jest rocznicą sprowadzenia uroczystego
jego zwłok do kościoła Apostołów w Konstantynopolu, w r. 438. Relikwie
przewieziono w r. 1204 do Rzymu (bazylika św. Piotra).
Św. Chryzostom jest patronem kaznodziejów,
jednym z czterech Wielkich Doktorów Kościoła greckiego i pierwszym z 3
hierarchów, czczonych wspólnym uroczystym świętem (30 stycznia) na Wschodzie.
Jego wystąpienia na ambonie w ostatnich latach jego życia cechowała może
zbytnia gwałtowność, jednakowoż postępowanie
dworu cesarskiego względem Jana było krzyczącą niesprawiedliwością, której
starał się przeciwdziałać papież św. Innocenty I, niestety bezskutecznie.
Jako kaznodzieja Chryzostom był nieustraszonym obrońcą moralności chrześcijańskiej;
piętnował wszelkie nadużycia bez względu
na to, kto je popełniał – przy tym mistrz słowa, największy mówca Kościoła
greckiego. Spuścizna literacka: Homilie, kazania, rozprawy ascetyczne i
teologiczne, najgłówniejsza z nich: O kapłaństwie". – Biskup
Karol Radoński, Święci i Błogosławieni Kościoła Katolickiego. Encyklopedia
Hagiograficzna. Warszawa – Poznań – Lublin [1947], ss. 202-203.
Za: http://www.ultramontes.pl/Chryzostom_1.htm
