75 lat temu, 10 lutego 1939 roku zmarł w Watykanie, w wieku 81 lat, Ojciec Święty Pius XI (z urodzenia: Ambrogio Damiano Achille Ratti),
prezbiter od 1879 roku, potrójny doktor prawa kanonicznego, teologii i
filozofii; od 1914 roku prefekt Biblioteki Watykańskiej i pronotariusz
apostolski, od 25 IV 1918 wizytator apostolski w Polsce i na Litwie, a
od 6 VI 1919 nuncjusz apostolski w Polsce i jednocześnie abp tytularny
Nafpaktos (jako jeden z dwóch, oprócz przedstawiciela Turcji, członków
korpusu dyplomatycznego pozostał w Warszawie podczas bitwy warszawskiej w
sierpniu 1920 roku; zaprzyjaźnił się z Naczelnikiem Państwa Józefem
Piłsudskim, lecz popadł w konflikt z bpem krakowskim Adamem ks. Sapiehą,
co stało się powodem jego odwołania); od 15 VI 1921 abp Mediolanu, do
godności kardynalskiej wyniesiony przez papieża Benedykta XV 19 VII
1921; od 6 II 1922 roku 259. papież Świętego Kościoła Rzymskiego; wezwał
rządców i narody świata do uznania Społecznego Panowania Chrystusa
Króla, ustanawiając także Jego święto (Quas primas, 11 XII 1925),
lecz aktywność społeczno-polityczną katolików chciał zawęzić do
bezpośrednio kontrolowanej przez Kościół (inaugurowanej 23 XII 1922)
Akcji Katolickiej, dezawuując inicjatywy autonomiczne i nieklerykalne
(potępienie Action Française, napięcia pomiędzy Akcją Katolicką a
karlizmem w Hiszpanii), oraz do odnowienia ustroju stanowo-zawodowego
jako remedium na błędy liberalizmu i zagrożenie socjalizmem (Quadragesimo anno, 15 V 1931); potępił fałszywy, irenistyczny ekumenizm (Mortalium animos, 6 I 1928), trzykrotnie (1926, 1932, 1937) prześladowania Kościoła w Meksyku, udzielając (Iniquis afflictisque, 18 XI 1926) meksykańskim katolikom zezwolenia na opór czynny, lecz trzy lata później zmuszając cristeros do złożenia broni; potępił także ucisk Kościoła w Republice Hiszpańskiej (Dilectissima nobis,
3 VI 1933) i zaakceptował powstanie narodowo-wojskowe z 1936 roku jako
mające charakter Krucjaty; potępił faszystowską statolatrię (Non abbiamo bisogno, 29 VI 1931), hitlerowski rasizm (Mit brennender Sorge, 14 III 1937) i bezbożny komunizm (Divini Redemptoris,
19 III 1937); nadał tytuł Doktora Kościoła świętym: Albertowi
Wielkiemu, Piotrowi Kanizjuszowi, Robertowi Bellarminowi i Janowi od
Krzyża, wyniósł na ołtarze m.in. Teresę z Lisieux, Jana Bosko, bpa Jana
Fishera, Tomasza More’a (jako patrona polityków), Piotra Kanizjusza,
Alberta Wielkiego i Andrzeja Bobolę.
prof. Jacek Bartyzel