Wypada uczynić jeszcze wzmiankę o różnicy, jaka
zachodzi między ekskomuniką na apostatów, heretyków i schizmatyków a
ekskomuniką na innych grzeszników.
Kościół z rozporządzenia Boskiego jest jeden nie tylko co do liczby, ale
także co do natury, czyli istoty swojej; jedność Kościoła co do istoty jest
dwojaka: jedność wiary i
jedność głowy.
Jedność wiary polega na tym, że wszyscy wierni jedne i
te same artykuły wiary, które Kościół do wierzenia podaje, przyjmują i wyznają,
stosownie do słów św. Pawła do Koryntian: ut
id ipsum dicatis omnes... sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem
sententia ["abyście to samo mówili wszyscy... bądźcie doskonale
zgodni w jednej myśli i w jednym zdaniu"]
(I Kor I, 10).
Jedność głowy polega na tym, że wszyscy wierni i
duszpasterze jednej i tej samej najwyższej władzy papieskiej podlegają, wedle
słów Pana Jezusa: "paś baranki moje, paś
owieczki moje" [por. J. XXI, 15-17] i
stosownie do tych wszystkich miejsc Pisma świętego, w których Kościół: królestwem, ciałem, ciałem
Chrystusowym, domem, domem Bożym, owczarnią nazywanym
bywa.
Apostaci i heretycy naruszają bezpośrednio jedność
wiary a pośrednio także jedność głowy, schizmatycy zaś bezpośrednio naruszają
jedność głowy, a pośrednio także jedność wiary. A ponieważ ekskomunika niczym
innym nie jest, jeno wyłączeniem chrześcijanina z Kościoła, dlatego apostaci,
heretycy i schizmatycy tym samym, że się apostazji, herezji i schizmy
dopuszczają, wyrok ekskomuniki sami na siebie wydają, sami się z Kościoła
wykluczają i stąd słusznie odszczepieńcami na równi nazywani być winni.
Inni zaś grzesznicy, ponieważ grzechem swoim ani
jedności wiary, ani jedności głowy nie zrywają, nie odłączają się sami od Kościoła
i dlatego też odszczepieńcami nazywani nie bywają.
Ekskomunika więc na apostatów, heretyków i
schizmatyków przez Kościół zawyrokowana jest tylko deklaracją, czyli
oświadczeniem, że oni od Kościoła się odłączają i że Kościół także ze
społeczności swojej ich wyklucza, "aby
wiedzieli, iż przez co kto grzeszy, przez toż karan bywa", jak mówi Księga Mądrości XI, 17.
Kościół wyklucza ich na to, aby jedność swoją, tj.
jedność wiary i jedność głowy zachować, i aby wierni pouczeni byli, że
apostaci, heretycy i schizmatycy łączności z Kościołem nie mają.
Ekskomunika zaś za inne grzechy rzucona, grzesznika
prawdziwie wyłącza ze społeczności chrześcijańskiej, do której należał dotąd, a
wyłącza go na to, aby się nawrócił a żył.
Pierwsza ekskomunika ściga zbiegów od łona Matki, aby
snadź za powrotem swoim podwalinami Kościoła nie wstrząsali, druga odtrąca
niezdrowe członki, aby uzdrowione były.
Pierwsza ekskomunika jest reakcją Kościoła ku własnej
obronie przeciwko akcji apostatów, heretyków i schizmatyków; druga jest akcją
Kościoła ku wywołaniu w grzeszniku reakcji przez poprawienie się i czynienie
pokuty.
Pierwsza ekskomunika z natury swojej nie dopuszcza
stopni i różnic kary, i dlatego zawsze całkowicie ze społeczności
chrześcijańskiej wyklucza, druga ekskomunika dopuszcza stopnie, tak że
przynajmniej dawniej rozróżniano ekskomunikę większą wszystkich dóbr i
ekskomunikę mniejszą niektórych tylko dóbr kościelnych pozbawiającą.
Apostaci więc, heretycy i schizmatycy przestają być
członkami Kościoła, choćby Kościół wyraźnie ich nie wyklinał, gdyż odłączenie
ich dobrowolnym jest i od Kościoła niezależnym; dlatego to nigdy zdarzyć się
nie może, że apostatów, heretyków i schizmatyków za wyłączonych ze społeczności
swojej Kościół uważać nie będzie; w przeciwnym razie Kościół przestałby być
Kościołem, cios śmiertelny sam boskiemu swojemu ustrojowi, jedności wiary i
jedności głowy, wymierzając.
Inni zaś grzesznicy, dopóki ich Kościół wyrokiem swoim
z pośrodka siebie nie wyłączy, pozostają członkami jego, chociaż obumarłymi i
odrodzenia potrzebującymi, gdyż wykluczenie ich jedynie od woli Kościoła, czyli
od prawa pozytywnego zawisło; dlatego to zdarzyć się może, że jednych i tych
samych grzeszników w pewnych czasach Kościół wyklina, a w innych czasach nie
wyklina, i odwrotnie.
Ks.
Jan Nepomucen Opieliński
––––––––
Komentarz
do cenzur kościelnych po dziś dzień obowiązujących, napisał X. J. N. Opieliński, DR. FILOZOFII I
ŚW. TEOLOGII, PROFESOR SEMINARIUM GNIEŹNIEŃSKIEGO, EGZAMINATOR PROSYNODALNY. Poznań 1896, ss.
43-44. (a)
(Pisownię
i słownictwo nieznacznie uwspółcześniono; tytuł, tekst w nawiasach [...] oraz
przypisy od red. Ultra montes.)
Przypisy:
(a)
Por. 1) Ks. Jan Nepomucen Opieliński, a) Co
to jest ekskomunika? b) Ekskomuniki Konstytucji
"Apostolicae Sedis". c)
Ekskomunika na heretyków, apostatów i
ich wspólników. d) Ekskomunika na schizmatyków.
2) Papież Urban VIII, Papież Benedykt XIV, Wyznanie Wiary dla chrześcijan
wschodnich (Professio
Fidei Orientalibus praescripta).
3) Papież Pius IX, Modlitwa o nawrócenie
kacerzy i schizmatyków.
4) Kongregacja Św. Inkwizycji, Wyznanie Wiary dla heretyków
przechodzących na łono Kościoła katolickiego.
5) Papież
Pius XII, a) Encyklika
"Mystici Corporis Christi". O Mistycznym Ciele
Chrystusa. b) Encyklika
"Sacra Virginitas" o Świętym Dziewictwie. Fragmenty.
6) Ks. Ignacy Grabowski, a) Prawo kanoniczne według nowego kodeksu. b) O występkach przeciw wierze i
jedności kościelnej. c) Kościół a herezja..
7) Ks. Franciszek Bączkowicz CM, a) Przepisy Kościoła odnoszące się do współżycia katolików
z heretykami. b) Posty obowiązujące.
8) Ks. Dr Henryk Maria Pezzani, Kodeks Świętego Katolickiego Kościoła
Rzymskiego. Kanon 26. Zakazany jest wybór na Papieża tego, kto odstąpił od
wiary katolickiej, heretyka lub schizmatyka; jeśli ktoś taki zostanie wybrany,
wybór jest nieważny. (Codex Sanctae
Catholicae Romanae Ecclesiae. Can. 26. Devius a fide catholica, haereticus, vel
schismaticus eligi prohibetur in Romanum Pontificem; si eligatur nulla est
electio).
9) Ks. Adam Kopyciński, Bezwyznaniowy.
10) Bp Władysław Krynicki, Dzieje Kościoła powszechnego.
11) Ks. Walenty Gadowski, Nauka
Kościoła. Wybór orzeczeń dogmatycznych Kościoła katolickiego i jego praw
kanonicznych.
12) O. Jan Jakub Scheffmacher SI, Katechizm polemiczny czyli Wykład nauk
wiary chrześcijańskiej przez zwolenników Lutra, Kalwina i innych z nimi
spokrewnionych, zaprzeczanych lub przekształcanych.
13) Ks. Andrzej Macko, Znaczenie
encykliki o modernizmie.
14) Sac. F. H. Reinerding, Theologiae fundamentalis tractatus
duo. Tractatus prior. Demonstratio christiano-catholica contra adversarios
generatim omnes. De iis, qui auctoritati Ecclesiae obluctantur.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Pozwolenie Władzy Duchownej:
Aprobata.
Dzieło pod tytułem "Komentarz do cenzur
kościelnych po dziś dzień obowiązujących" dokładnie przejrzałem i polecam
je do Imprimatur tem goręcej, że gruntowne i wyczerpujące objaśnienia, jakie
podaje, będą dla Kapłanów, zwłaszcza w trybunale Pokuty św., nader wielką
pomocą w rozwiązywaniu przypadków pod względem cenzur choćby najzawilszych.
GNIEZNO,
d. 29. sierpnia 1895.
podp.
† X. Andrzejewicz, Bp.
Cenzor
ksiąg duchownych.
–––––––
Imprimatur.
Gnesnae, die 30. Augusti
1895.
Consistorium Generale Archiepiscopale.
(L. S.)
J. Simon,
Vicarius in Spiritualibus et Officialis Generalis.
Nr. 4683/95.
X. Pasikowski.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------