Święto Objawienia Pańskiego – Epifania – TRZECH KRÓLI

„Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu  przybyli  do  Jerozolimy  i  pytali:  —  «Gdzie  jest  nowo  narodzony  król  żydowski?  —  Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon». (…) A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię.  — Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. — Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego; — upadli na twarz i oddali Mu pokłon. —  I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę”.

Okno witrażowe w Katedrze w  Kolonii/nobility.org

Święto Objawienia Pańskiego – Epifania (gr. epipháneia : ukazanie się, objawienie) – jest obchodzone na pamiątkę Objawienia się światu Chrystusa. Jest jednym z najstarszych i najważniejszych świąt w Kościele, — ustanowione i obchodzone już w III wieku na Wschodzie, a od IV wieku na Zachodzie.

Łączy się ono w szczególności — w kościele wschodnim — z Chrztem Jezusa w Jordanie (Święto Jordanu, przypada według kalendarza gregoriańskiego 19 stycznia), kiedy to Duch Święty zstąpił na na Pana Jezusa w widzialnej postaci gołębicy, — a głos z nieba oznajmił: » To jest mój Syn umiłowany, w którym mam upodobanie. « (Mt 3,13-17)  — a kościele zachodnim — z hołdem Trzech Króli.

Pierwszy cud Pana naszego Jezusa Chrystusa podczas wesela w Kanie Galilejskiej —  zamiana wody w wino/Juliusz Schnorr von Carolsfeld/nobility.org

Epifania, podobnie —  jak Boże Narodzenie,  — objawia nam Boga widzialnego, teraz  — nie tylko żydom,  — ale i poganom,  Bóg objawia swego Syna.  — Już Izajasz proroczo widzi Kościół jako figurę nowej Jerozolimy, do której  » „napływa mnogość pogan, złoto i kadzidło przynosząc”«.  (Iz 60 1-6)

Chrystus Król nawiedza dzisiaj swój Kościół  — wiekuistą Jerozolimę, do której powołane są wszystkie narody; — Cała tradycja chrześcijańska widzi w Mędrcach ze Wschodu pierwociny narodów pogańskich, za którymi w bramy Kościoła Chrystusowego wchodzą coraz to nowe ludy. W ten sposób spełnia się proroctwo Izajasza, które czytamy dziś w lekcji mszalnej.

Terminem „epifania” Grecy określali uroczysty wjazd władcy — dzisiaj święcimy przybycie na ziemię wielkiego Króla — Wcielonego widzialnego  Boga, Którego panowanie ogarnia nie tylko wszystkie kraje, ale cały wszechświat.

Wcielony Bóg objawia się poganom w osobach Mędrców,  — żydom w Chrzcie w Jordanie a Apostołom przez cud dokonany w Kanie Galilejskiej.

O mędrcach ze Wschodu opowiada Ewangelia według św. Mateusza (Mt 2, 1-12):

„Gdy zaś Jezus narodził się w Betlejem w Judei za panowania króla Heroda, oto Mędrcy ze Wschodu przybyli do Jerozolimy i pytali «Gdzie jest nowo narodzony król żydowski?  — Ujrzeliśmy bowiem jego gwiazdę na Wschodzie i przybyliśmy oddać mu pokłon». (…)

A oto gwiazda, którą widzieli na Wschodzie, szła przed nimi, aż przyszła i zatrzymała się nad miejscem, gdzie było Dziecię.  — Gdy ujrzeli gwiazdę, bardzo się uradowali. Weszli do domu i zobaczyli Dziecię z Matką Jego; — upadli na twarz i oddali Mu pokłon. I otworzywszy swe skarby, ofiarowali Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę”.

Dary Mędrców symbolizują godność królewską Chrystusa (złoto), wypływającą z połączenia się natury ludzkiej (mirra) z Boską (kadzidło). Dlatego wyobrażają one samego Zbawiciela.

Złoto jest najszlachetniejszym z metali, nie może go zniszczyć ani rdza, ani ogień, ani nawet żrące ciecze,

- w symbolice biblijnej złoto oznaczało szlachetność, i symbolizowało mądrość; posiadanie złota wiązało się zawsze z władzą i poważaniem, dlatego też właśnie ze złota najczęściej wyrabiano insygnia władzy czy zdobienia świątyń: 

— Trzej Królowie ofiarowując Jezusowi złoto okazali Mu cześć najcenniejszą rzeczą na ziemi oraz uznali Jego mądrość.

Kadzidło jest żywicą z kory drzewa bosweliowego w postaci żółtawych, ledwie przezroczystych kropli, wydzielającego zapach podczas spalania.

 — Sporządzaniem pachnącego kadzidła trudnili się kapłani; — kadzidło było przeznaczone wyłącznie dla Boga, symbolizowało uwielbienie dla Boga oraz przebłaganie dla ludzi. Do dzisiaj kadzidło używane jest podczas Mszy Świętej.

  — Trzej Królowie  —  ofiarowując Jezusowi kadzidło —  oddali hołd Bogu.

Mirra —  gorzka, o przyjemnym zapachu ciecz pochodząca z kory drzewa balsamowego;

— wyschnięta, tworzy przezroczyste ziarenka o podobnych właściwościach jak kadzidło; płynna mirra w starożytności była używana  do balsamowania zwłok.

— Ofiarowana przez Mędrców Jezusowi, symbolizowała Jego Zbawczą Mękę. Tą mirrą zakropiono wino, podane Jezusowi przed ukrzyżowaniem, by uśmierzyć  ból.

Tak więc Trzej Królowie, — poprzez swoje dary, — objawili światu prawdę o Jezusie: obwołali go Królem, uznali Jego Boskość oraz zapowiedzieli Jego Mękę.

Już wcześni pisarze chrześcijańscy nazywali medrców-magów, królami, choć podawali ich różną liczbę.

Z czasem przyjęto liczbę trzech króli (były trzy dary), — a około VIII wieku w tradycji Kościoła utrwaliły się ich imiona: Melchior (Melkhi, Melkon), Kacper (Gaspar) i Baltazar.

 św. Kacper,  król –   Lorenzo il Magnifico z rodu Medyceuszów /Wawrzyniec Wspaniały / nobility.org

 św. Baltazar,  król –   Lorenzo il Magnifico z rodu Medyceuszów /Wawrzyniec Wspaniały / nobility.org

 św. Melchior,  król –   Lorenzo il Magnifico z rodu Medyceuszów /Wawrzyniec Wspaniały / nobility.org

Według chrześcijańskiej tradycji, szczątki mędrców zostały znalezione i przewiezione do Mediolanu przez św. Helenę.

W Katedrze w Kolońskiej znajduje się relikwiarz Trzech Króli,  — ogromne dzieło reńsko-mozelskiej sztuki zdobniczej — oraz poświęcony im ołtarz, wykonany przez Stephana Lochnera. /Zob. Katedra w Kolonii p.w. św. Piotra i Najświętszej Marii Panny — z Relikwiarzem Trzech Króli

Relikwiarz Trzech Króli –  Katedra w Kolonii/ nobility.org

Zobacz więcej: Relikwiarz Trzech Króli

Pokłon Trzech Króli stanowi jeden z najczęstszych tematów ikonograficznych w sztukach plastycznych podejmujących motywy religijne (m.in. dzieła S. Botticellego, Leonarda da Vinci, A. Dürera, P. P. Rubensa).

Pokłon trzech króli/ Sandro Botticelli

W sztuce wczesnochrześcijańskiej byli ukazywani głównie jako perscy władcy kapłani, w strojach orientalnych i czapkach frygijskich w chwili oddawania hołdu. Od X wieku zaczęto przedstawiać ich bardziej jako królów (czapkę frygijską zastąpiono koroną).

Giotto – Adoration of the Magi/wikipedia.org

Na obrazach średniowiecznych bywali bardzo zróżnicowani, np. jeden z nich był starcem, drugi dojrzałym mężczyzną, a trzeci młodzieńcem, co symbolizowało etapy ludzkiego życia.

Hołd Trzech Króli/wiw.pl

Od XV wieku królowie reprezentowali różne części świata, jeden z nich był czarnoskóry (to, że reprezentowali trzy kontynenty pojawia się już u św. Beddy Czcigodnego, VIII wiek).

Trzej Królowie są postaciami nierozerwalnie związanymi z Szopką Bożonarodzeniową.

Praktyki  religijne związane z dniem Trzech Króli

6 stycznia święci się kadzidło (mieszanka ziół i żywicy), — a także złoto (np. złotą biżuterię otrzymaną w prezencie), którym dotyka się szyi, — natomiast kadzidłem okadza się dom i obejście. Obrzędy te mają na celu wypędzenie zła i chorób.

Od XVIII wieku święci się także kredę, którą wypisuje się na drzwiach domów litery przedzielone krzyżykami K+M+B oraz bieżący rok,

 — potocznie uważa się je za inicjały imion trzech króli, ale są to także pierwsze litery łacińskiej sentencji 

»Christus mansionem benedicat« — »Niech Chrystus błogosławi temu domowi«.

6 stycznia tradycyjnie kończy dwunastodniowy okres Bożonarodzeniowy, zwany dwunastnicą. — (Poprzedzone Wigilią, Boże Narodzenie rozpoczyna dwunastodniowy cykl  Świąt Bożego Narodzenia).

Okres Bożego Narodzenia kończy liturgiczna Uroczystość Ofiarowania Pańskiego, zwana też Oczyszczeniem Najświętszej Maryi Panny (w 40 dniu od Narodzenia Pana Jezusa), — w polskiej tradycji katolickiej obchodzona jako Święto Matki  Boskiej  Gromnicznej,   —  w  Kościele  katolickim  obchodzona 2 lutego (w Kościele zachodnim) lub 15 lutego (w Kościołach wschodnich)

+++