Urodził się w Szczepanowie około 1030 roku. Uczył się w szkole
katedralnej. Możliwe, że również za granicą (Paryż?). Święcenia
kapłańskie przyjął w 1060 roku. W dwanaście lat później został biskupem
Krakowa. Dał się poznać jako pasterz gorliwy ale i bezkompromisowy.
Konflikt, który wybuchł pomiędzy królem Bolesławem a biskupem
Stanisławem jego powód do dzisiaj nie jest w pełni jasny być może
chodziło o niemoralne życie monarchy lub obronę poddanych przed jego
surowością miał tragiczny finał. Biskup Szczepanowski został zabity
przez drużynę królewską (lub samego króla?) podczas Mszy św., którą
celebrował 11 kwietnia (lub 8 maja) 1079 roku w kościele św. Michała na
Skałce. Ciało Świętego poćwiartowano. W kilka lat później przeniesiono
je do katedry na Wawelu, gdzie spoczywa do dzisiaj. Po dokonaniu zbrodni
król musiał uciekać z kraju. Według tradycji został mnichem -
pokutnikiem w klasztorze benedyktyńskim w Osjaku.Biskupa Stanisława, jako pierwszego Polaka, ogłoszono świętym w Asyżu. Św. Stanisław jest patronem Polski; archidiecezji gdańskiej, gnieźnieńskiej, krakowskiej, poznańskiej, warszawskiej, diecezji: chełmińskiej, lubelskiej, płockiej, sandomierskiej, tarnowskiej.
Starania mające na celu rozpoczęcie procesu kanonizacyjnego rozpoczęto pod wpływem analogicznej historii w Anglii (Thomas Becket). 17 września 1253 r. w bazylice świętego Franciszka w Asyżu Stanisław został kanonizowany przez papieża Innocentego IV. Został wpisany do Martyrologium rzymskiego na dzień 8 maja.
W Polsce od II połowy XII
wieku rozwinął się kult Świętego Stanisława, a katedra wawelska w
Krakowie jest pod jego wezwaniem. Również w Krakowie znajduje się jego
sanktuarium w kościele Paulinów na Skałce. W I niedzielę po święcie św.
Stanisława - przypadającym 8 maja - odbywa się procesja z relikwiami
świętego z Katedry Wawelskiej do Kościoła św. Michała Archanioła i św.
Stanisława Biskupa na Skałce w której bierze udział Episkopat Polski,
przedstawiciele duchowieństwa, zakonów i laikatu. W 1765 król Stanisław
August Poniatowski ustanowił Order Świętego Stanisława.